Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

L'archivar recumonda Scolina e scoletta – l’emprima instrucziun per uffants pitschens

Co la scolina vegniva chapida avant 50 onns. Promover la lingua rumantscha cun agid da la scoletta. La scolaziun da mussadras da scolina avant onns. La scoletta rumantscha da Domat sto bunamain ceder.

L’emprima scoletta antiautoritara

En ina scolina a Turitg vegniva interpretà a moda generusa la teoria e la pratica d’ina educaziun senza squitsch. La Schweizerische Wochenschau aveva filmà l’experiment da l’educaziun antiautoritara ch’era vegnì instradà dal moviment per la deliberaziun da dunnas. Lubì era per exempel als pitschens uffants da destruir ils termagls cun in marti, senza stuair quintar cun in chasti.

video
Wochenschau svizra: scoletta il 1970
Or da RTR dals 25.12.1970.
laschar ir. Durada: 3 minutas 48 Secundas.

La scolaziun da mussadras per scolettas rumantschas

Grond era il basegn ils onns 60 dal tschientaner passà en il Grischun per ina instrucziun dals uffants gia avant la scola obligatorica. Prendì a mauns la chaussa aveva la Lia Rumantscha cun organisar curs per futuras mussadras da scolina. La scoletta vegniva era taxada sco instrument per mantegnair e promover il rumantsch en las valladas grischunas.

Ina visita cun il microfon l'onn 1963 ad Andeer aveva mussà con differentas che las vias eran per in giuvna da quest temp da daventar mussadra da scoletta.

audio
Las mussadras da scolina 1963
ord RTR Audio dals 21.09.2016.
laschar ir. Durada: 15 minutas.
Nossas scolettas han ina gronda muntada per il moviment rumantsch.
Autur: Giachen Giusep Casaulta Secretari Lia Rumantscha 1963

Ina reportascha da la scoletta da Trun

Insaquants scolarets da la scoletta da Trun avevan raquintà il 1981 da lur aventuras en scolina. Far termagls cun tscheppa e legos steva sa chapescha en il center. E lu cuschinar, far da bab e mamma u ir tar il medi. Era expressiuns ord il puresser vegnivan instruidas en scolina.

audio
La scoletta a Trun 1981
ord RTR Audio dals 21.09.2016.
laschar ir. Durada: 5 minutas 5 Secundas.
Cura che la sora stgalinava eri da star eri.
Autur: Scolaret Trun 1981

La scoletta rumantscha a Domat en la crisa

Il 2007 hai dà ina fasa nua che la scoletta rumantscha a Domat era periclitada. La vischnanca al ur da la Rumantschia aveva memia paucs uffants per emplenir la scoletta rumantscha. Malgrà che bleras famiglias rumantschas da la Surselva, da l'Engiadina ed era dal Grischun Central eran sa chasadas a Domat.

video
La scoletta rumantscha a Domat il 2007 en la crisa.
Or da RTR dals 22.01.2007.
laschar ir. Durada: 1 minuta 44 Secundas.
Ils geniturs d’uffants che discurran rumantsch a chasa na tramettan betg lur uffants en la scoletta rumantscha. Ord spir tema che quels hajan pli tard problems en scola da discurrer tudestg.
Autur: Anteriura mussadra en la scoletta da Domat

E lura deva quai anc in segund motiv, pertge che blers na laschavan betg ir lur uffants en scoletta rumantscha a Domat: quel da la cumadaivladad. Il viadi per ils uffants dad ir en scoletta rumantscha era pli lungs che quel d’ina scoletta tudestga gist en la vischinanza.

Ozendi è la scoletta rumantscha a Domat bilingua. Geniturs da lingua tudestga astgan era trametter lur uffants en la scoletta rumantscha. Uschia po il dumber da scolarets vegnir augmentà. Ha la quantitad maschadada dals scolars dentant era ina influenza sin la qualitad dal rumantsch?

L'istorgia da bunanotg cun in comic sur da la scolina

Per far gust als uffants sin la scolina aveva la Televisiun Rumantscha mussà ina giada sco istorgia da bunanotg in comic. En la rolla principala: l'Uorset che va l'emprim di a scolina.

video
Uorset va l'emprim di a scoletta (istorgia da buna notg)
Or da RTR dals 15.09.2016.
laschar ir. Durada: 8 minutas 22 Secundas.

Artitgels legids il pli savens