Siglir tar il cuntegn

Header

video
Crescher per tut pretsch – il dilemma da Laax
Or da Cuntrasts dals 05.11.2023.
laschar ir. Durada: 25 minutas 42 Secundas.
cuntegn

Crescher per tut pretsch Il dilemma da Laax

Laax crescha e sa sviluppescha actualmain sco betg ina vischnanca en il Grischun. Dad ina vart porta quest svilup entradas per la vischnanca ed era lavur e las fatschentas, da l'autra vart fan blers e bleras quitads per l'identitad, il linguatg e l'olma dal vitg.

Ils onns 60 era Laax anc in pitschen vitget da purs cun var 300 abitantas ed abitants. Il schlantsch turistic cun l' avertura dal Crap sogn Gion ha dà la vieuta. Ina midada bainvisa da la gronda part. Cun il cumenzament turistic prenda er la construcziun sia via. Chasas creschan sco bulieus or da la terra. Oz ha Laax ina cumpart da radund 75% abitaziuns secundaras. La valur d'assicuranza da las immobiglias è creschida entaifer 50 onns per 54 giadas.

Il svilup economic, las midadas da maun, dapli entradas da taglia cun novas vischinas e novs vischins portan era entradas en vischnanca. Dapi l'onn 2010 è la vischnanca creschida per passa 800 abitantas ed abitants, quai è bler dapli che il creschament da la media Grischuna. Laax è attractiv ord plirs motivs: la cuntrada, la buna infrastructura, il lieu geografic damanaivel a Cuira e Glion, dentant – er il pe da taglia che è actualmain tar 40%. En il Grischun ha sulet la vischnanca da Rongellen in pli bass pe da taglia che Laax.

audio
Co reageschan ils da Laax sin il film «Laax crescha»?
ord Actualitad dals 01.11.2023. Maletg: Keystone
laschar ir. Durada: 3 minutas 31 Secundas.

Dapi otg onns è Franz Gschwend president communal, sez è el era vegnì avant passa 40 onns da la bassa ad abitar a Laax. Là ha el emprendì d'enconuscher sia dunna ed el è restà en Surselva. Franz Gschwend è in um che fa: ils davos onns cun el a timun ha la vischnanca realisà blers projects.

Tut en tut ha il suveran dà glisch verda a 76 milliuns francs. Bler è vegnì investì enturn il lai e quai en infrastructura, en vias u era scola e scoletta, parcadis sutterrans, dentant er en il bogn cuvert cun alloschi, ina senda da tschimas u la Cularta, in lieu per art e cultura.

in um sper in lai
Legenda: Franz Gschwend, president communal da Laax Qua enturn il lai ha la vischnanca realisà bler durant ils davos onns. RTR
I dat strusch ina vischnanca che ha pudì realisar uschè bler en uschè curt temp.
Autur: Franz Gschwend president communal Laax

Quest creschament e svilup fitg spert dals ultims onns ha era per consequenza che la vita en il vitg sa mida. Cuntrari al svilup, va il dumber da commembers en las uniuns da cultura plitost enavos, per exempel tar il Chor viril Laax. Els, che stattan fitg ferm per l' olma e la cultura en vischnanca, sbattan cun mancanza da chantadurs. Il medem sco en las vischnancas, nua che la depopulaziun è in tema. Daco che il creschament dad abitants na porta betg dapli commembers e commembras en las uniuns? Grev dir – forsa mancanza d'interess, forsa il linguatg, forsa enconuschan blers novs abitants era main la vita d'uniuns.

Er la lingua sa mida. Anc ils onns 80 discurriva per bler la gronda part a Laax rumantsch. Oz è quai il cuntrari. Flurina Cantieni, che è creschida si a Laax, sa regorda bain co quai era da quest temp. Er la lingua è sa midada a Laax che era ina giada ina vischnanca propi rumantscha.

ina dunna en in clavà
Legenda: Flurina Cantieni è creschida si a Laax Da quel temp era il rumantsch bler pli preschent. RTR
Il linguatg vegn pli e pli fitg sut squitsch, quai sent'ins en mintga cas.
Autur: Flurina Cantieni scolasta e chasarina

Flurina Cantieni è da l'opiniun che Laax saja oz propi anc in vitg, dentant vegnia quai pli e pli grev da mantegnair l'olma dal vitg, tuts e tuttas sajan dumandads da far quai. Sumegliant tuni era tar Beat Camathias, chantadur dal Chor viril Laax ed impressari. Il svilup, quel saja bel e portia er lavur en abundanza, quai che saja quietond sco impressari. Il dilemma è dentant tranter el sco um da fatschenta ed el sco persuna privata, sco Beat numnadamain, haja el il sentiment che la grondezza da Laax saja ussa buna uschia sco ch'ella è.

Umens che chantan
Legenda: Beat Camathias en il Chor viril Laax Dapi ch'el ha 16 onns chanta el en il chor. RTR
Nus essan creschids ils davos 10 onns per 600-700 persunas e sche ins guarda sin las uniuns co che lezzas èn idas enavos, è quai ina discrepanza, quai na sa betg esser. Atgnamain avessan quellas era da crescher.
Autur: Beat Camathias chantadur Chor viril Laax

Las prognosas per il svilup da Laax mussan dentant ina autra realitad. Laax vegn a crescher ils proxims onns anc pli spert. Quai stat er en connex cun la revisiun da la lescha da la planisaziun dal territori. Quella planisaziun da las zonas è actualmain sin maisa tar l'Uffizi per il svilup dal territori dal chantun. Il plan da zonas prevesa era dad enzonar en da nov parcellas da bajegiar. Il svilup dals davos onns ed er il basegn dal futur, regleschan quella planisaziun. Pussibel èsi lura da realisar tranter 500 e 800 abitaziuns a Laax.

Era la vischnanca sa senta obligada da bajegiar abitaziuns. Ella less far abitaziuns pajablas, cun quai che la fiera na mettia betg a disposiziun quellas per persunas che vulessan turnar ubain vegnir a Laax, di il president communal Franz Gschwend. Il suveran ha gia dà glisch verda per ina surbajegiada da 21 abitaziuns a Cons. Strusch che quella saja stada planisada, haja la vischnanca gì enturn 70 dumondas da persunas che sajan s'interessadas per las abitaziuns. La dumonda suenter abitaziuns pajablas saja fitg gronda, di Gschwend. La vischnanca ha anc segirà sulom da bajegiar per ulteriuras 140 abitaziuns. Tut tenor basegn portian els quels projects avant vischnanca, dil il president communal.

in vitg ed in lai
Legenda: Laax RTR

RTR Cuntrasts 17:25

Artitgels legids il pli savens