Siglir tar il cuntegn

Header

video
Bun enfin la fin – la tgira palliativa
Or da Cuntrasts dals 12.11.2023.
laschar ir. Durada: 25 minutas 36 Secundas.
cuntegn

Ils davos muments da la vita Bun enfin la fin – la tgira palliativa

Nus tuts e tuttas vegnin in di confruntads e confruntadas cun il davos mument da nossa vita. In patratg che sveglia tar blers fitgas e temas. Mo i dat agid.

En il chantun Grischun s’occupan quatter instituziuns da persunas che pateschan da malsognas incurablas, da muribunds e muribundas: La staziun palliativa da l'ospital chantunal, il servetsch da punt palliativ en las regiuns, l'ospizi per murir a Maiavilla ed ils voluntaris e las voluntarias da l’uniun TECUM.

video
Tgira palliativa: co è la lavur en in ospizi?
Or da Telesguard dals 10.11.2023.
laschar ir. Durada: 4 minutas 36 Secundas.

Staziun palliativa

Dapi 15 onns ha l'ospital chantunal ina partiziun Palliative Care. Il medi Cristian Camartin maina dapi l’entschatta la partiziun. I sa tracta dad ina da las emprimas en Svizra ed è oz, cun 14 letgs, ina da las grondas en Svizra.

Cristian Camartin, leitender Arzt Palliative Care
Legenda: Cristian Camartin Medi principal Palliative Care, ospital chantunal. RTR

Sin la staziun palliativa na vegnan pazients e pazientas betg per medegiar lur malsogna, mabain per stabilisar uschè bain sco pussaivel la situaziun per ch’il pazient u la pazienta possia turnar a chasa, ir en chasa da tgira u en l'ospizi per murir. Var 60% dals pazients e da las pazientas bandunan suenter 7-8 dis la staziun palliativa, 40% moran sin la partiziun palliativa.

La tema dal mal è fitg gronda. Ma ins sto dir: Il mal pon ins tractar ozendi fitg, fitg bain.
Autur: Crisitan Camartin medi principal Palliative Care, ospital chantunal
Arztvisite auf der Palliative Care Station
Legenda: Visita dal medi sin la partiziun palliativa «Cura ch’ins di ch'ins na po far nagut pli, datti anc fitg bler da far.» – Cristian Camartin, il medi principal Palliative Care. rtr

Il pled «palliativ» deriva dal latin pallium e vul dir mantè. Il mantè è in simbol per in sustegn e per in accumpagnament uman, professiunal e fidà. In mantè che duai mitigiar dolurs corporalas, psichicas, socialas u spiritualas. Umans grevamain malsauns u muribunds e muribundas sco er lur confamigliars e confamigliaras duain vegnir accumpagnads il meglier pussaivel enfin a la fin.

Igl è ina onur sch’ins dastga esser preschent il mument cura insatgi mora.
Autur: Ignazia Graf Giger tgirunza Palliative Care, ospital chantunal
Ignazia Garf Giger, Pflegefachfrau spezialisiert auf Palliative Care
Legenda: Ignazia Graf Giger, tgirunza Palliative Care A la fin da la vita daventa «l'avair temp» in bain custaivel, perquai prend il persunal da la staziun palliativa sapientivamain dapli temp per lur pazients e pazientas. RTR

Mintga mardi avant il rapport emnil sa regorda il persunal da la staziun palliativa dals defuncts e da las defunctas da l’emna passada cun in mument da silenzi per mintga singul e cun in per pleds consolants dal spiritual dal spital.

Jörg Büchel, Spitalseelsorger
Legenda: Jörg Büchel, spiritual dal spital «Pleds sco 'emprova d'avair confiert' na van mai bain. Tadlar, quai è la clav.» RTR

Sper l’accumpagnament pastoral e spiritual, sper l'agid social ed il sustegn da la fisioterapeuta porscha la staziun palliativa era la terapia da chauns. Ina giada ad emna vegn la spezialista per terapia cun animals Eveline Giossi sin visita tar ils pazients e las pazientas che giavischan la visita da ses dus chauns Chipsy e Chija.

Hund Chipsy
Legenda: Il chaun Chipsy sin visita rtr
Cura che la pazienta ha dastgà ir è Chipsy s'auzada ed è ida dad isch ora, sco da dir: Uss ha la pazienta dastgà ir, uss dastg era jau ir.
Autur: Eveline Giossi spezialista per terapia cun animals
Tiergestützte Therapie mit Eveline Giossi
Legenda: Eveline Giossi, spezialista per terapia cun animals Cun ses dus chauns Chipsy e Chija visita ella ina giada ad emna pazients e pazientas da la staziun palliativa. RTR

Servetsch da punt palliativ

Il servetsch da punt palliativ è in sustegn regiunal per la Spitex ed il persunal da las chasas da tgira en dumondas da tgira palliativa, da cumplex e pesants sintoms. Las tgirunzas spezialisadas accumpognan carstgauns grevamain malsauns, muribunds e muribundas sco era lur confamigliars. In servetsch che vegn purschì en tut las regiuns dal chantun Grischun.

Annamarie Chistell, palliativer Brückendienst Surselva
Legenda: Annamarie Chistell, servetsch da punt palliativ «Il servetsch da punt vegn dumandà per sustegnair ch’il pazient u la pazienta na stoppia betg ir en l'ospital.» rtr

In bun agid per carstgauns grevamain malsauns che na pon betg tragutter ils medicaments è la pumpa da medicaments. Il pazient e la pazienta survegnan ils medicaments cun ina sprizza sut la pel, ina sprizza emplenida per 24 uras, che sto vegnir midada da la Spitex.

Il medicament vegn successiv uschia ch’i dat 24 uras adina il medem quantum. Damai ils mals eran svanids.
Autur: Gerardo Repole pazient da cancer
Gerardo Repole hat Lungenkrebs
Legenda: Gerardo Repole, Rabius Gerardo Repole patescha dad in cancer dal lom. Grazia a la pumpa da medicaments ha el pudì bandunar l'ospital. RTR

Adrian Arpagaus è morts avant quatter onns. Cun sustegn da la Spitex e dal servetsch da punt palliativ ha sia dunna Andrea Arpagaus pudì ademplir ses davos giavisch: Pudair murir a chasa.

Il servetsch da punt è stà per mai ina pitga. Jau n’hai mai dubità ch’jau na vegni betg da tgirar mes um a chasa.
Autur: Andrea Arpagaus Dardin / Falera
Andrea Arpagaus hat den Brückendienst nicht gekannt
Legenda: Andrea Arpagaus «Jau gnanc saveva ch’i dettia quest servetsch da punt enfin ch’jau na sun betg vegnida confruntada cun la malsogna da mes um.» rtr

Ospizi per murir

L'ospizi per murir da Maiavilla accumpogna malsauns incurabels, muribunds e muribundas. En ina atmosfera agreabla e plaschaivla vegn procurà per la meglra pussaivla qualitad da vita en la davosa fasa da la vita.

Sterbehospiz in Maienfeld
Legenda: Ospizi per murir Maiavilla L'ospizi ha plaz per tschintg persunas en trais diversas abitaziuns. RTR

En media èn ils avdants u las avdantas trais emnas en l'ospizi, la vegliadetgna media è 60 ans. Ils blers pazients e pazientas pateschan dad in cancer incurabel.

Tar il pled «ospizi» patratgan ins immediat vi da la mort. Ma l'ospizi è il cuntrari: In lieu plain vita.
Autur: Seraina Staub figlia d'in pazient en l'ospizi per murir
Seraina Staub, ihr Vater ist im Sterbehospiz Maienfeld
Legenda: Seraina Staub Il bab da Seraina Staub patescha dad in tumor incurabel dal tscharvè. El è dapi il mars en l'ospizi. «Per cletg avain nus chattà in plaz qua, in plaz ideal per noss bab.» rtr

L'ospizi per murir è ina fundaziun che viva da donaziuns. Ils avdants ed las avdantas ston surpigliar 200 francs a di, quai èn 6’000 francs al mais. Ina summa che fa magari quittads.

Giuvnas avdantas ed avdants che na'han betg AVS u prestaziuns supplementaras han tema da betg pudair finanziar la dimora en l'ospizi per murir.
Autur: Beatrice Vogt tgirunza ospizi per murir Maiavilla

Pervia dals raps na possia nagin betg vegnir en l'ospizi, segirescha la manadra da l'ospizi Norina Voneschen. Cun donaziuns sa gida l’uniun da promoturs da l'ospizi sch’i fa da basegn.

Beatrice Vogt Flegefachfrau im Sterbehospiz Maienfeld
Legenda: Beatrice Vogt, tgirunza ospizi per murir En il cudesch commemorativ scriva la tgirunza ch'ha accumpagnà l’avdanta u l’avdant a la mort ina regurdientscha. Per il persunal in ritual da prender cumià. RTR

TECUM – di e notg

TECUM è ina uniun che sustegn grevamain malsauns, muribunds e muribundas sco era parents e confamigliars durant fasas da la vita difficilas. Per parents poi esser pesant da s’occupar lung temp da lur commember da la famiglia muribund. Magari dovran els ina pausa, temp per sasez. Er il persunal da tgira en las chasas da tgira ed en l'ospital na pon betg esser da cuntin sper il pazient u la pazienta. En questas situaziun sa gida TECUM. Voluntaris e voluntarias sa mettan a disposiziun e stgargian parents e persunal da tgira.

video
TECUM – accumpagnament da persunas fitg malsaunas e moribundas
Or da Telesguard dals 13.11.2023.
laschar ir. Durada: 4 minutas 13 Secundas.
Jau emprov dad esser presenta e pudair bain tadlar tge che pudess far bain a la persuna.
Autur: Silvia Parli voluntaria da TECUM
Silvia Parli, Freiwillige TECUM
Legenda: Silvia Parli, voluntaria TECUM Il servetsch da notg entschaiva a las 23.00 e finescha la damaun da las 6.00. RTR

Silvia Parli da Flem fa dus enfin trais servetschs al mais. En tut lavuran var 120 persunas per TECUM. La scolaziun che l’uniun porscha cuzza tschintg dis. Pervia dal grond manco da persunal da tgira pudess l’uniun anc duvrar bler dapli voluntarias e voluntaris. Cunzunt ils teams en l’Engiadina, la Val Müstair e la Mesolcina tschertgan novs voluntaris e voluntarias. Bainvis è in e scadin.

 

RTR Cuntrasts 17:25

Artitgels legids il pli savens