Chapir in l’auter n’è betg adina uschè simpel malgrà ch’ins discurra pli u main il medem linguatg. Ina experientscha ch'era tschintg studentas da l'universitad da Bulsaun (Italia) fan il mument.
En il rom da lur studi da scienzas da scola sin nivel primar, fan ellas numnadamain quels dis in praticum en las scolas rumantschas a Scuol, Sent e Savognin per emprender d’enconuscher meglier il sistem da scola en il Grischun.
Evitar il tudestg
E per las tschintg studentas Elena Ferdigg, Magdalena Pitscheider, Eleonora Insam, Anna Kostner ed Ellen Declara èsi dentant cler ch’ellas vulan, tant sco pussaivel evitar da discurrer tudestg durant lur praticum en il Grischun. «Nus empruvain segir da discurrer rumantsch e da chapir uschè bain sco pussibel tge ch’i vegn detg», è Anna Kostner da Runcadic, ina fracziun da Gherdëina. «Dentant sch'ins na chapescha lura propi betg tge che tschel di, lura èsi da far sco en il mintgadi era, e midar il linguatg, midar al tudestg», di Magdalena Pitscheider dad Urtijëi, la gronda vischnanca da Gherdëina.
Vallader è il pli simpel da chapir
Cunquai che quatter dad ellas pon dentant far lur praticums a Sent ed a Scuol e mo ina en la scolina a Savognin, èn las schanzas da chapir e discurrer in cun l'auter rumantsch en scola gia pli grondas ch'en autras regiuns. Pertge avessan ellas stuì ir en la Surselva, a Trun u a Vella per exempel. Lura fissi schon stà in zic pli cumplitgà, crain ellas. «Il sursilvan na chapesch jau betg uschè bain, sco il vallader», conferma Elena Ferdigg da la fracziun Rina en la Val Badia l'opiniun da tuttas tschintg studentas.
Insumma chapeschian ellas il meglier il vallader, er meglier che gia mo il puter da l’Engiadin’Ota. I dependia dentant la fin finala era adina in zic da tge e con spert ch'insatgi discurria.
I dependa era da tschels
Sch'ellas vegnan lura propi era da discurrer rumantsch durant lur praticum, na dependa dentant betg mo quant bain ch'ellas chapeschan noss idioms, mabain la fin finala era, quant bain che quels da Sent, Scuol e Savognin chapeschan mintgamai il dialect ch'ellas discurran - sch'els han era in dals tschintg dialects ladins ch’i dat, ch'els chapeschan meglier ch'ils auters.
Barat vicendaivel
Quest praticum da students e studentas trilinguas da las Dolomitas en las scolas rumantschas datti gia pli ditg: «Bunamain dapi ch'i dat la Scol'auta da pedagogia dal Grischun», fa Gian Peder Gregori da l’institut rumantsch da la PHGR attent. Igl è in praticum che sa basa sin in program da barat cun l’universitad da Bulsaun. Uschia che proxim november vegnan era studentas e students rumantschs dal Grischun a far in praticum en las scolas ladinas da las Dolomitas.
RR actualitad 12:00