Siglir tar il cuntegn

Header

audio
(Sur)viver en il coc da la guerra
Or da Marella dals 03.07.2022. Maletg: RTR, Sabrina Bundi
laschar ir. Durada: 31 minutas 43 Secundas.
cuntegn

30 onns guerra en Bosnia (Sur)viver en il coc da la guerra

Sch'ella guarda quests dis las novitads, vegn Amina Ovcina Cajacob confruntada cun sia atgna istorgia. Ella ha passentà quatter onns en il coc da la guerra da la Bosnia, a Sarajevo. Oz, 30 onns suenter che la guerra è rutta or, avain nus accumpagnà ella en sia citad paterna, ed en sia istorgia.

Ils 5 d'avrigl 1992 cumenza la guerra en la Bosnia, ina guerra che cuzza quatter onns e che custa la vita a passa 100'000 persunas. Amina Ovcina Cajacob che abitescha oz a Cuira ha passentà di per di da questa guerra a Sarajevo. Ella aveva lura 12 onns, e davent dad in di sin tschel era tuttenina tut auter: Viver en la guerra muntava in mintgadi cun viver en tschalers e bunkers, nagina scola pli, las butias èn vitas ed ils daners na valan nagut pli.

video
Cun mintga alarm da sirenas eri dad ir en il bunker
Or da RTR dals 30.06.2022.
laschar ir. Durada: 58 Secundas.

Restar u fugir?

Amina e sia sora avessan gì la pussiavladad da prender ensemen cun la mamma in dals ultims convois en direcziun Svizra ubain Tschechia, dentant en la davosa secunda ha la mamma decidì da restar: «Nus avessan numnadamain stuì laschar enavos il bab. El sez vuleva che nus giain, dentant ha mia mamma ditg: «Sch'insatge capita cun in da nus, lura capita quai cun nus tuts». Jau era leda ch'ella ha prendì quella decisiun e che nus essan restadas.»

Ella scheva, sch'insatge capitia cun in da nus, lura capitia quai cun nus tuts, nus restian ensemen.
Autur: Amina Ovcina Cajacob

Curt pli tard è la citad stada isolada dal tuttafatg. Per Amina e sia famiglia muntava quai: Viver en tschaler. Ubain en l'agen tschaler ubain sche la sirenas tschivlavan, en in tschaler da protecziun en la vischinanza. Ensemen cun tut ils vischins dal quartier. Glisch devi il pli be da chandailas, da mangiar devi pachets che la UNHCR trametteva sur la punt aviatica en la citad. Amina na pensa betg gugent vid quels pachets: «En quels eran conservas da charn cun il num ICAR. Quai eran conservas anc da la guerra dal Vietnam, pia 20 onns veglias e mia sora scheva adina, che gnanc ils giats mangiassan quai». Per betg sa tissientar cuschinavan els anc ina giada la charn, cun in furn improvisà, perquai che electricitad na devi er betg en il tschaler.

En il museum chattan ins anc las conservas da charn da la guerra da Vietnam che vegnivan tramissas a Sarajevo.
Legenda: Conservas da icar En il museum chattan ins anc las conservas da charn da la guerra da Vietnam che vegnivan tramessas a Sarajevo. RTR

Cun il temp faschevan ils uffants lura er scola en il tschaler entant ch'ils creschids tadlavan radio per savair tge che capita ordador. Els avevan bajegià in radio cun in agregat d'in auto.

Ir per aua sut privel da vita

Aua da baiver na devi er betg mintga di. La famiglia viveva datiers dal spital ch'aveva ina cisterna. Cur ch'il spital aveva duvrà l'aua per il diever dals pazients pudeva er la populaziun emplenir ses canisters. Er sche la via tar la cisterna era ina curta resta ella ad Amina per adina en memoria: «Nus stuevan adina currer zick-zack, per ch'ils snipers na tutgan betg nus». Er gievan els adina be dus da la famiglia, che betg l'entira famiglia mora en il mender cas. Co ella ha dumagnà quai sco buoba da 12 onns da currer sut privel da vita zick-zack cun 40 liters aua vi dal corp? «Jau na sai betg, dentant han ins nagina schelta, sch'ins vul aua per surviver ston ins simplamain funcziunar».

Da questa curta via enfin la chasa entamez stueva Amina currer zick-zack sut il privel da vegnir sajettada da snipers.
Legenda: Ir per aua sut privel da vita Da questa curta via enfin la chasa entamez siador stueva Amina currer zick-zack cun 40 liters aua – sut il privel da vegnir sajettada da snipers. RTR

Oz viva Amina a Cuira cun ses um e ses dus figls e lavura sco professura per la perscrutaziun da medias a la Scol'auta spezialisada dal Grischun. Cun sia guerra ha ella pudì far pasch: «Jau crai ch'jau poss giudair la vita bler pli fitg che autras persunas, perquai che la guerra ha fatg mai pli ferma ed jau na fatsch betg tants quitads sco auters carstgauns.» En la marella raquinta ella anc dapli regurdientschas, e co ch'ella è la fin finala – er senza convoi – tuttina sa tschentada en Svizra.

RTR Marella 09:03

Artitgels legids il pli savens