Siglir tar il cuntegn

Clic Il «krampf» cun il rumantsch

La schanza che nus Rumantschs ans inamurain en insatgi che na discurra betg nossa lingua materna è pulit gronda. Mintgatant datti lura ord quest'amur in u plirs uffants. E sche quels cumenzan a discurrer tudestg, malgrà ch'ins discurra consequent rumantsch, po quai esser detg irritant.

Uschia vai actualmain a la redactura Andrina Caprez ch'ha perquai realisà quest Clic che tracta las sfidas – per betg dir il «krampf» – da dar vinavant l'atgna lingua. Ensemen cun il redactur Flavio Deflorin visita ella trais famiglias cun differentas situaziuns da partenza.

La lingua dal cor

Lea Hosig-Franke ha fatg midada cun tschintg onns da Soloturn a Sent. Là ha ella emprendì rumantsch en scolina ed al discurra perfectamain.

Familie sitzt im Wald und lächelt in die Kamera.
Legenda: Lea Hosig-Franke cun ses um Marc ed ils uffants Nils e Malin a spass en il guaud sur Trimmis. RTR

En ses mintgadi sco mamma dovra ella dentant principalmain tudestg cun ses dus uffants. Malgrà che rumantsch è per ella ina «lingua dal cor», ha ella difficultads da duvrar quella en il mintgadi cun ils uffants.

Quai è simplamain capità. Cura che jau hai survegnì mes emprim uffant, hai jau cumenzà a discurrer ed igl è vegnì or tudestg.
Autur: Lea Hosig-Franke mamma da dus uffants

Züritüütsch a Savognin

Las soras Silena e Jana Bühler èn creschidas si en in vitg rumantsch, a Savognin. Ma discurrer discurrani tranter ellas tudestg. Malgrà ch'ellas discurran rumantsch cun lur bab.

Per nus è il rumantsch er ina lingua impurtanta. Er sche nus duas discurrin tudestg l’ina cun l’autra.
Autur: Silena Bühler studenta a la Scola auta da pedagogia dal Grischun

En il film reflecteschan ellas, pertge che quai è uschia, e tge rolla ch'il rumantsch gioga en lur vitas.

Drei lachende Personen in einem Raum, eine hält ein Smartphone.
Legenda: Mamma Daniela (via Facetime) ch'è tar nossa visita sin ina tura da velo, Jana, Silena e bab Jörg Bühler en lur stiva a Savognin. RTR

La Rumantscha en Turgovia

Annina Thomann ha gì ina sumeglianta uffanza sco Silena e Jana. Er ella è creschida si en ina vischnanca rumantscha cun ina mamma turitgaisa ed in bab rumantsch. Tar ella e ses frar è però il rumantsch stà e restà la lingua primara.

Per mai n'èsi betg in frust. Ma il restar consequent... da discurrer propi rumantsch, sch'i vegn adina enavos tudestg. Quai chat jau il pli grev. Ma vi da quai vuless jau ma tegnair, e simplamain discurrer vinavant rumantsch.
Autur: Annina Thomann mamma da dus uffants

Oz viva ella en la Turgovia e dat fadia da discurrer consequentamain rumantsch cun ses uffants. Ma quels respundan principalmain per tudestg. Da mantegnair viva la lingua rumantscha en in ambient predominantamain tudestg è ina sfida per ella.

Lächelnde Familie auf dem Sofa.
Legenda: Annina Thomann cun ses um Peter ed ils uffants Neyo e Malia en lur stiva en la Turgovia. RTR

Tge di l'experta?

En il film vegn era a pled l'experta da lingua Sabine Stoll da l'Universitad da Turitg. Ella metta a lieu, daco ch'uffants che creschan si cun in genitur rumantsch ed in tudestg tschernan savens il tudestg sco lingua primara.

Il Clic mussa che dar vinavant il rumantsch als agens uffants po esser ina sfida - ma betg senza speranza.

RTR Clic

Avrir la box Serrar la box
Blaue Grafik mit dem Text «Clic» und einer Leselampe.
Legenda: En las reportaschas da Clic retschertgan las reportras ed ils reporters quels temas che fatschentan els e lur conturn. Els raquintan cun in egl persunal. Fin ch’i fa clic, era tar tai! RTR

Tut las documentaziuns chattais qua.

RTR Clic

Artitgels legids il pli savens