Il medem firà ma tut auter - «Dia de los muertos» – Numnasontga tranter altar e chavazzas
Numnasontga ed il di da las olmas – tar nus firads ch'ins passenta plitost en silenzi, tristezza e cun uraziun en baselgia. Tut auter en il Mexico. Là è precis il medem firà en il vair senn dal pled in gronda festa cun blera colur, musica saut e chavazzas.
In cuntrast enorm che l'artista sursilvana Yvonne Gienal e l'artist mexican Alejandro Garcia Contreras han empruvà da purtar ensemen en in'exposiziun.
1 / 15
Legenda:
La colur che tutga atgnamain tar il «Dia de los Muertos» mexican na cumpara questa giada betg en l'ovra da l'artist mexican. Uschia è el cun las chavazzas, il betun grisch en grisch pli datiers da noss Di da las olmas ch'è plitost serius, trist e stgir.
RTR, Gion Gieri Flepp
2 / 15
Legenda:
Chavazzas e skelets inspirads da l'art da H. R. Giger stattan en il center da la lavur da l'artist mexican Alejandro Garcia Contreras.
RTR, Gion Gieri Flepp
3 / 15
Legenda:
La paraid da chavazzas dad Alejandro Garcia Contreras.
RTR; Gion Gieri Flepp
4 / 15
Legenda:
Sablun dal Rain
Il betun sco material da lavur che l'artist mexican dovra savens er a chasa haja qua anc ina pli speziala muntada: Per ina vegnia producì bler cement e betun en la regiun da Cuira e per l'autra saja il sablun dal Rain. Uschia hajan sias ovras er in stretg connex fisic, material cun la regiun.
RTR, Gion Gieri Flepp
5 / 15
Legenda:
Alejandro Garcia Contreras, l'artist mexican da 37 onns.
Per el saja grev da propi chapir la furma quieta, trista e stgira da festivar Numnasontga ed il di da las olmas, ma tras lur lavurs per l'exposiziun cumenzia bler a far senn.
RTR, Gion Gieri Flepp
6 / 15
Legenda:
Er ils reliefs da skelets èn inspirads da l'artist oriund da Cuira H. R. Giger. En il Mexico è el fitg renomà e renconuschì. Er Alejandro Garcia Contreras admira el da pitschen ensi.
RTR, Gion Gieri Flepp
7 / 15
Legenda:
L'altar è l'element principal da l'installaziun da l'artista sursilvana Yvonne Gienal. Quai pervi da l'altar sco element impurtont da la baselgia catolica per la colliaziun cun Dieu. Sco element mexican ha ella piglià si las tailas colluradas betg tipicas per in altar en Svizra ma bain per l'artista da renum mexicana Frida Kahlo.
RTR, Gion Gieri Flepp
8 / 15
Legenda:
La crusch ord tschintg plimatschs da betun da l'artista sursilvana. Ils plimatschs stattan per las dolurs da Jesus, il pussar dals morts, ma er per il destin da Frida Kahlo. Ella ha gì in grev accident da bus cun 18 onns ed ha tras quai patì vita duranta.
RTR, Gion Gieri Flepp
9 / 15
Legenda:
«La planta da la vita» da l'artista sursilvana Yvonne Gienal. Er quella ha ella creà cun las tailas da vestgids tradiziunals Grischuns cun massa musters fins.
RTR, Gion Gieri Flepp
10 / 15
Legenda:
L'altar en la furma collurada dad Yvonne Gienal. Er per ella insatge tut auter che quai ch'ella enconuscha da sias ragischs sursilvanas, catolicas.
RTR, Gion Gieri Flepp
11 / 15
Legenda:
Yvonne Gienal, l'artista sursilvana da 43 onns.
Suenter trais emnas lavur intensiva e plain cuntrasts tranter la furmas da celebrar il firà ha ella decis dad er crear in pitschen altar per ses parents morts a chasa sco ils Mexicans.
RTR, Gion Gieri Flepp
12 / 15
Legenda:
Chavazzas e skelets na dastgan betg mancar ad in «Dia de los Muertos».
RTR, Gion Gieri Flepp
13 / 15
Legenda:
Sa fatschentar cun la mort – era quai tutga tar l'exposiziun a Cuira. Perquai han ils visitaders e las visitadras er la pussaivladad da giaschair ina giada en in vaschè.
RTR, Gion Gieri Flepp
14 / 15
Legenda:
Per ils Mexicans è la celebraziun da e cun ils morts insatge legher, colurà, ventiraivel, ina vaira festa.
RTR, Gion Gieri Flepp
15 / 15
Legenda:
Gina Estrada
L'organisatura da l'exposiziun en ses local Cuadro 22. Ella ha ragischs talianas, è però creschida si cun la tradiziun catolica a Domat. Tras ses um mexican è ella lura vegnida en contact cun la tradiziun mexicana. Al cumenzament saja quai stà spezial, uss festiveschia ella però pli gugent a moda mexicana, pia legher e colurà il di dals morts.
RTR, Gion Gieri Flepp
L'exposiziun cuzza anc fin la fin da november e porscha sper las ovras dals dus artists er anc in vast program d'occurenzas: P. ex. ina saira da chanzuns per ils morts, tant rumantschas sco mexicanas. Ubain la pussaivladad da festivar costumà il «Dia de los Muertos». U lura er ina discussiun cun ils artist davart la dumonda tge che vegn suenter la mort.
audio
Bunura: Exposiziun Dia de los muertos en il Mexico ed en Grischun
05:52 min, ord Actualitad dals 01.11.2019.
laschar ir. Durada: 5 minutas 52 Secundas.
Uschia commemoreschan ils Mexicans
Tenor l'artist mexican datti dus elements centrals da lur festa per ils morts:
l'altar en tuttas colurs cun tut quellas chaussas ch'il defunct u la defuncta aveva gugent
la festa per e cun ils morts nua ch'i vegn sautà, chantà ed er baterlà enturn il santeri e las fossas, en legria cun e per quels e quellas che n'èn betg pli.
Finamira da tut ils rituals mexicans enturn il «Dia de los muertos» saja da tegnair preschent, en buna memoria ils defuncts, uschia Alejandro Garcia Contreras. E gist betg emblidar u prender cumià dals morts. Per el è in fitg impurtant element er la legria tar tut quai, ch'ils Mexicans e las Mexicanas èn cuntentAs e legrAs er durant festivar cun e per ils morts.
audio
Bunura: Numnasontga – Co vegn commerà en il Mexico?
03:07 min, ord Actualitad dals 01.11.2019.
laschar ir. Durada: 3 minutas 7 Secundas.
Las festas en il Mexico cuzzan per part in'entira emna. Però er els enconuschan ina differenza tranter il prim ed ils dus da november, sco nus tranter Numnasontga ed il Di da las olmas. Tar els saja l'emprim di deditgà a parents che sajan morts en giuvens onns ed il segund als creschids. Dapli infurmaziuns:
