Co che la vita en il Grischun vesa ora en tschient onns? Per entrar en quest tema less jau raquintar in’istorgia a Vus. Ella ha cumenzà l’onn 1976, sin il 2066 Crist Drive a Los Altos en California, be 10 minutas davent da mes lieu da domicil actual en il Silicon Valley. Anc adina vesa questa adressa ora uschè innocenta sco quai ch’ella tuna: ina chasa d’ina famiglia cun fatschad’alva e cun barcuns da fanestras blau-clers sco il tschiel, davant chasa sa chatta in pastget sco petgnà.
Ma en la garascha che tutga tiers, en il fratemp legendara, è creschì insatge ch’è daventada pli tard l’interpresa la pli preziusa dal mund e che caracterisescha fermamain ils excess da noss mintgadi. Dus umens giuvens – Steve Wozniak e Steve Jobs han mazzacrà in computer e collià quel cun in monitur ch’era atgnamain pensà per cameras da surveglianza. «Apple I», l’emprim microcomputer pli u main pajabel e socialmain acceptabel era naschì. L’apparat era da lezzas uras ina pitschna sensaziun: «La software pussibilitescha da mussar segns sin il monitur, e perquai che Vus vegnis a vesair bustabs e cifras empè da mo LED’s, stat la porta averta per tut ils programs da computer alfanumerics pussaivels», hai gì num en ina communicaziun da reclama per l’Apple I.
Gnanc tschuncanta onns pli tard clom jau ad in assistent da lingua cun il num Siri, sche jau vi far glisch en mia stiva. Grazia a Facetime poss jau regularmain vesair mias amias engiadinaisas, schebain che jau abitesch 10 000 km davent dad ellas. En il supermartgà paj jau cun mia Apple Watch che ma po er mussar da tut temp quant auta che la concentraziun d’oxigen è en mes sang.
Tge che jau vi dir cun quai: cun svilups tecnics poi ir extremamain svelt. Las ideas da singuls innovaturs ed innovaturas sco Steve Jobs pon transfurmar – natiralmain – cun agid da teams gigantics e talentads noss mintgadi entaifer decennis ed er main.
Quai na vul dentant betg dir ch’er noss mund da sentiments saja talmain volatil. Ils muments ils pli accumplids en la California passent jau cun viandar a la riva, ina cuntrada cun ina diversitad da las spezias e dad ina bellezza che gia ils indigens originars avevan apprezià da lur temp. Mia spaisa locala preferida è quella da spia da tirc ch’ins mangiava qua gia avant tschintgmilli onns. Ed ils megliers discurs èn quels che jau main cun mes amis e mias amias vi d’ina maisa – e betg quels cun in smartphone davant il nas.
Perquai che en sasez è l’uman in esser lamaschic. Era sche singuls da nus pon cun lur intellect, cun diligenza ed in pau fortuna ‘pushar’ il progress tecnologic en sferas nunprevisas, èn noss basegns fundamentals restads per gronda part ils medems. Ed els vegnan ad esser sumegliants er anc en tschient onns – nossa natira dat en il tact.
Perquai na vi jau qua betg far ina prognosa davart la vita en il Grischun da l’onn 2122, betg far in maletg d’in tren cun vacum che fila tras il Veraina e che permetta a ses passagiers da purtar lenas da contact ‘smartas’.
Ma gugent numn jau in giavisch:
Jau ma giavisch ch’i reusseschia a las Grischunas ed als Grischuns da mantegnair lur patria e da la sviluppar vinavant ch’ella possia accumplir lur basegns fundamentals – e ch’ella satisfetschia ultra da quai a lur mund da sentiments. Ch’il Grischun vegnia ad esser vinavant in da quels lieus che sveglian grondas emoziuns. Jau pens en quest connex al mantegniment da nossa natira e cultura singulara, a chavazzins sco democrazia, cuminanza e giustia sociala.
In giavisch ch’è en l’epoca da la crisa dal clima e da la spartiziun sociala plain sfidas. Che nus possian lavurar cun il medem schlantsch sco mes vischins en il Silicon Valley vi dal progress tecnologic.
Co vivain nus en 100 onns? Tge sa mida e tge resta? Ensemen cun Vus dain nus in sguard en il futur dal Grischun.
Tge è tia visiun? Parta cun nus tia visiun per noss chantun. Texts, maletgs, audios ubain er videos gugent trametter a: input@rtr.ch