Mintga privel survegn attenziun, perquai ch’il chaval sa: tgi che na curra betg vegn maglià. Currer è vita. Il program da l'evoluziun vala er oz anc. Sche l'uman reussescha però da dar segirezza, da persvader, lura sa mida quai.
La fascinaziun dals chavals
Iris Hauschild è fascinada da pitschna ensi dals chavals.
Danunder che questa fascinaziun vegn na sa ella betg propi, dentant:
Quai è insatge profund or da l'olma. Igl è insatge enormamain cler, insatge enormamain senza firlefanz. Igl è simplamain cler. Mias emoziuns èn cleras, mia amur è clera, mes cunfins èn clers.
En la Val Müstair ha ella realisà ses siemi. Qua scolescha ella chavals ed umans.
In siemi da blers mats ed anc bler dapli mattas
Adina puspè vegnan er uffants en champs dad ir a chaval. La fin da matg èn arrivadas 12 mattas dal Grischun e si da la Bassa, ad in pèr dis en in champ dad ir a chaval. Las mattas duain emprender cun tge signals e cun tge agids ch'in chaval po vegnir persvadì da collavurar cun plaschair.
Co ch'ins discurra cun in chaval – las expertas raquintan:
-
Bild 1 von 4. Jelscha & Hrifandi, scolara & chaval:. «Sch'jau discur cun el e lura al di adina quai che jau vi dad el. Pia sch'el duess ir pli spert al di jau: Ve, Hrifandi, va in pau pli spert.». Bildquelle: RTR.
-
Bild 2 von 4. Fadrina & Múskur, scolara & chaval:. «Pli fin èsi da discurrer cun il corp cun il chaval, ma mintgatant ston ins er cun la vusch.». Bildquelle: RTR.
-
Bild 3 von 4. Nuria & Faya, scolara & chaval:. «Jau crai ch'ils chavals na discurran betg tudestg. Els mussan simplamain sin tge ch'els han gust.». Bildquelle: RTR.
-
Bild 4 von 4. Stella & Pamina, scolara & chaval:. «Sch'jau hai insaquantas quitads, poss jau simplamain ir tar els e discurrer cun els ed els na din quai vinavant a nagin.». Bildquelle: RTR.
Propi decisiva è dentant la lingua dal corp, e perquai lavuran las mattas vi dal sez sin il chaval. In sez independent ed en balantscha è decisiv per savair ir a chaval exact e senza disturbar il chaval – per la trenadra è quai indispensabel.
Quai che nus faschain qua cun l'animal è gea in’idea profundamain umana. Perquai èsi extremamain impurtant per mai che l'uffant emprendia dal tuttafatg cler da far quai qua cun in immens respect.
Ina via lunga ed intensiva er per la trenadra sezza
Tar Iris Hauschild è la fascinaziun daventada sia professiun. I saja stà ina via lunga, sur divers onns, diversas scolaziuns, differents stils, er da quels nua ch'il chaval era dapli in artitgel da sport che auter, raquinta ella – fin ad in mument clav:
Jau hai in di badà che quai na turna betg pli per mai. Jau sun tendida, il chaval è adina tendì e quai n'era betg bel. E ha il chaval vairamain plaschair dad ir cun mai, quai era mia gronda dumonda. Gea, e lura hai jau badà ch'i na va betg pli.
Animada dad in’amia è ella sa decidida per il stil da l'art academic da chavaltgar – in stil ch’è inspirà da las academias roialas da chavaltgar da pli baud. Auter che pli baud: Il chaval duai collavurar cun plaschair e betg perquai ch'el vegn sfurzà.
Activar il motor davos dal chaval
Il chaval sco animal da fugia è disà da duvrar sias chommas davant per far tempo en situaziuns da privel. Auter sche l’uman decida da sa metter sin ses dies. Lura sa mida la situaziun ed il chaval sto cumenzar d'activar il motor davos.
La posiziun da las giugadiras da las chommas davos pussibilitescha numnadamain da purtar il pais da l’uman che va a chaval. Quai è tar mintga chaval uschia – independent dad ideas u umans u stils. Igl è simplamain anatomia.
Na per amur da la show, ma per la gimnastica
-
Bild 1 von 3. Per far fit ses chavals trenescha Iris Hauschild ils moviments sco emprim senza chavaltgar sezza, sin il fund. Bildquelle: RTR.
-
Bild 2 von 3. Cun ils exercizis emprenda il chaval da spustar ses pais sin las chommas davos – e sche quai guarda anc ora bain, tant meglier. Bildquelle: RTR.
-
Bild 3 von 3. Igl è sco tar ils umans er: Gimnastica di per di sa gidar da tegnair saun a vita duranta. Bildquelle: RTR.
Quai vul dir: Meglier che l'uman al reussescha da trenar, pli saun ch'il chaval resta, pli ditg ch'el viva – e dapli gust che l'entira istorgia po far:
Quai è in pau sco ina droga. Ti vesas adina dapli, ti chapeschas adina dapli l'anatomia e la musculatura e quel sentiment, cura che ti has in chaval che porta uschia e che va en la piaffa – quai è la droga e cura che ti has quai ina giada, lura vuls ti quai adina puspè.
Vid questas finezzas lavura er Sofia, che vegn en lecziuns dad ir a chaval tar la trenadra.
Igl è ina lavur intensiva, ina ch’ins sto vulair per far ella, raquinta Sofia:
Igl è in sentir ch'il chaval vul er far insatge cun l'uman ensemen, ch'ins è in team. Igl è ina lavur fitg fina che ma fa extrem plaschair. Igl èn pitschens muments ch'èn fitg bels. Igl èn gronds muments nua ch'ins è fitg frustrà, ma tut en tut fa quai propi plaschair. Igl è er bel da vesair che quai va bain al chaval e che quai plascha al chaval.
Las finezzas èn uschè finas, che mintga moviment dal corp uman ha in effect sin il moviment dal chaval, po sustegnair el u al disturbar. La communicaziun cun il chaval saja insatge fitg fin cun il spiert da l’uman.
Per dialog vai er en in champ che na para ad emprima vista d'avair da far insumma nagut cun l’ir a chaval – e tuttina: er qua vai per la communicaziun tranter uman e chaval.
Ils chavals sco coachs da manar
Dapi intgins onns ha Iris Hauschild cumenzà da porscher coaching cun sustegn da chavals. Ella ha gist terminà ina scolaziun per pudair dar vinavant ses know-how er ad autras persunas che vulan porscher quest tip da coaching spezial.
Uschia funcziuna quest coaching:
-
Bild 1 von 5. En sia halla dad ir a chaval porscha Iris Hauschild coaching cun sustegn da chavals. Bildquelle: RTR.
-
Bild 2 von 5. En in coaching èn quatter dunnas cun funcziun da manar, ed ellas èn en tschertga da lur musters da manar. Bildquelle: RTR.
-
Bild 3 von 5. Per exercitar questa lezia han las dunnas da construir in percurs e manar dus chavals tras quel. Senza suga, mo cun persvader cun lur linguatg dal corp. Bildquelle: RTR.
-
Bild 4 von 5. Igl è da manar autentic e cun lingia clera – persvader e betg be cumandar. Bildquelle: RTR.
-
Bild 5 von 5. La funcziun dal chaval: El spievla l’agir da las coachees, e la coacha sa analisar las flaivlezzas. Bildquelle: RTR.
En in coaching èn quatter dunnas cun funcziun da manar, ed ellas èn en tschertga da lur musters da manar. Per exercitar quai han las dunnas da construir in percurs e manar dus chavals tras quel. Senza suga, mo cun persvader cun lur linguatg dal corp.
La funcziun dal chaval: El spievla l’agir da las coachees, e la coacha sa analisar las flaivlezzas. Uschia mussa il chaval en la realitad quai ch’ins po leger uschiglio en ils cudeschs da management en la teoria.
Suenter il curs èn las participantas persvadidas:
-
Bild 1 von 4. Aita Stupan, co-manadra da scola, Val Müstair:. «Gea, jau hai vesì in muster, definitivamain. Questa lavur cun quests chavals ch'èn fitg directs e na fan betg immediat quai ch’ins vul ma mussa, che jau na sun betg suletta qua. Igl è adina vicendaivel. Quai che jau fatsch ha in effect sin il vis-à-vis e quel ma dat in feedback.». Bildquelle: RTR.
-
Bild 2 von 4. Katja Braun, manadra da scola, Ftan: . «Jau pens che nus savain emprender dal chaval quest direct, esser en il mument. Là datti er in’industria cumpletta, che stat davos quest’idea – l’idea dad attenziun (Achtsamkeit) e meditaziun e tut quai ch’ins fa curaschi da sa situar precis là, nua che nus essan è betg guardar enavos o enavant.». Bildquelle: RTR.
-
Bild 3 von 4. Katrin Brupbacher, manadra da scola, Argovia:. «La via è extremamain impurtanta. La flexibilitad, il sa laschar en sin la glieud ch’ins maina u en quest cas sin quests animals, e ch'ins prenda er ina giada puspè sa sez enavos in mument e ponderescha ch’i vul en quest mument forsa insatge auter che quai che jau vi uss immediat.». Bildquelle: RTR.
-
Bild 4 von 4. Nora Saratz Cazin, presidenta communala, Puntraschigna:. «Jau crai ch’ils chavals èn absolutamain onests. Els tegnan nà il spievel fitg direct. Ed jau crai quai facilitass a nus umans la convivenza en nossa societad, sche nus fissans tuts in zic pli onests, ma en ina furma quieta e cun respect.». Bildquelle: RTR.
Ma, Iris Hauschild, duessan ils umans insumma ir a chaval?
A guardar quanta lavur e quanta fadia ch’i vul per savair tegnair quint a la vaira natira dal chaval, s’impona questa dumonda. Iris Hauschild reflectescha:
Na, ins na duess betg ir a sella, na. Jau sun enormamain cuntenta che nus avain quella lunga part da lavur sin il fund nua che nus preparain il chaval, ma ins na duess betg ir a sella. Ma jau crai questa moda dad ir a sella è per mai, e quai è insatge dal tuttafatg persunal, l’unica che jau poss dir gea.