Las vischnancas rumantschas cun ils pli vehements Na's sa chattan en Surses e sisum la Surselva, en la Cadi. Ma i dat era vischnancas rumantschas cun in fervent Gea.
Riom è enconuschent per ses chastè, per esser l'umbli dad Origen ed uss per esser l’unica vischnanca grischuna che ha refusà unanimamain avant 50 onns il dretg da votar da las dunnas. 27 umens èn ids a vuschar, 27 han ditg Na. Quai na saja betg stà ina gronda sensaziun, sa regorda Tona Collet (1932), ch’era da lez temp president communal da Riom.
Il dretg da vuschar era dapi decennis e tschientaners dominada dals umens e betg da las dunnas.
In onn pli tard han ils umens da Riom midà avis. Il 1972, tar la votaziun per il dretg da vuschar chantunal, din els Gea – 9 Gea e mo 5 Na. Era Tona Collet ha ditg Gea. 1975 procura el sco president communal che las dunnas survegnan er il dretg da votar en vischnanca.
Oz, 50 onns pli tard, èn ils gremis politics anc adina per gronda part ina domena dals umens, er en il Surses. Ma i dat excepziuns. Dapi sis onns è la deputada dal Surses en il Cussegl grond ina dunna, Gaby Thomann Frank.
Sch’ins patratga ch’igl è 50 onns dretg da votar èsi memia pauc ditg.
In segund resultat remartgabel chattan ins sisum la Surselva, en la Cadi. Tut las set vischnancas dal cirquit refuseschan il 1971 il dretg da votar da las dunnas. La Cadi è il sulet cirquit rumantsch, nua che tut las vischnancas din Na.
Resultats da la votaziun federala 1971 – dretg da votar da las dunnas
| Vischnanca | Gea | Na |
| Breil | 112 | 158 |
| Medel | 58 | 93 |
| Mustér | 213 | 337 |
| Schlans | 16 | 27 |
| Sumvitg | 169 | 252 |
| Trun | 147 | 149 |
| Tujetsch | 95 | 131 |
La votaziun 1971 en cifras
(Copias da documents da l'Archiv dal stadi, signatura: II 1 d 2)
En tut las chaussas da progress era la Cadi fitg, fitg reservada.
Tar ils resultats dat en egl il stretg Na da Trun, mo trais vuschs han mancà per in Gea. Interessant è era, che Trun aveva gia il 1970 ditg Gea al dretg da vuschar da las dunnas sin nivel communal. Che Trun era la pli progressiva vischnanca da la Cadi, declera Dumeni Columberg cun la fabrica da tarpun TRUNS. En la fabrica lavuravan era dunnas, la rolla tradiziunala da la dunna a chasa n’era betg pli «Sontga Scrittira».
Per il pli fervent Na en la Cadi han ils umens da Schlans procurà, cun 63% Na. Ad Erica Cavegn Pfister da Schlans fa quest resultat surstar. La mentalitad saja oz tut in’autra. Ed ella illustrescha quai cun dus fatgs: dal 1984 fin il 1991 è Elisabeth Vincenz stada presidenta da Schlans. Ed ella, Erica Cavegn Pfister da Schlans, è uss l'unica dunna en la suprastanza da la vischnanca fusiunada Trun.
Jau sper ch’èn 50 onns – jau na sun alura betg pli en suprastanza da Trun – vesi or in pau auter.
Il terz resultat remartgabel è in fervent Gea. La vischnanca rumantscha che ha dà il pli ferm Gea al dretg da votar da las dunnas è Tschierv en la Val Müstair. 18 umens èn ids a votar, 2 han detg Na, 16 Gea. Quai èn 89% Gea, la pli auta procentuala da las vischnancas rumantschas.
Quai è bain in bun resultat? – Nagin commentari!
Oz è Tschierv part da la vischnanca fusiunada Val Müstair. Che quella ha dapi quest onn ina presidenta communala, fa plaschair ad Ida ed Oswald Toutsch. Trais giadas ha Gabriella Binkert Becchetti candidà, la terza giada èsi gartegià. En sia professiun ed er durant ses divers engaschis politics è ella savens stada la suletta dunna en quests gremis. Ella haja stuì emprender da metter sasezza en valur, da dir cler ses parairi e da pretender che quel vegnia resguardà.
Dad ina dunna na spetgan ins betg ch’ella sappia tge ch’ella vul. Dad ina dunna spetgan ins armonia.
Il chantun Grischun ha introducì il dretg da votar da las dunnas 1972, in onn suenter la votaziun federala. La gronda part da las vischnancas ha sinaquai er introducì il dretg da votar sin plaun communal – bleras vischnancas, dentant betg tuttas. Anc 12 onns suenter la votaziun federala n’han betg tut las dunnas grischunas il dretg da votar communal. Il 1983 vegnan las 13 vischnancas, che n'han anc betg approvà quest dretg, obligadas dad introducir el. Pia: pir dapi 38 onns han tut las dunnas grischunas ils medems dretgs politics sco ils umens grischuns.