Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Gigantissem made in Grischun Utopias grischunas – quatter exempels

Tge fiss ina vita senza siemis, senza utopias? La pli famusa da l'umanitad vegn ad esser la tur da Babilon. Ma era il Grischun ha gì adina puspè ideas utopicas, ultimamain la Porta Alpina u la «Femme de Vals». RTR è ì a la tschertga dad utopias grischunas – da projects gigantics mai realisads.

Ils quatter projects retschertgads e preschentads da l'emissiun Cuntrasts sa laschan attribuir a trais champs industrials: il turissem, l'energia ed il traffic.

L'Engiadina sut aua

L'entschatta dals onns 1920 aveva preschentà Werner Brunnschweiler (1894 – 1931) plans utopics per trais immens lais artifizials en Engiadina. L'emprim lai era previs en l‘Engiadin’Ota tranter Champfèr e Malögia, il segund là nua ch'ils dus lais dad Ova Spin e Livigno sa chattan oz, ed in terz lai gigantic fiss vegnì tranter Martina e Scuol.

video
L'Engiadina sut aua
Or da Cuntrasts dals 03.09.2019.
laschar ir. Durada: 5 minutas 48 Secundas.

Il volumen dals trais lais ensemen correspundeva 18 giadas al cuntegn dal lai da Zervreila. Brunnschweiler aveva vulì producir uschia la forza electrica per l'entira Svizra. Cun ses project avess el dentant mess sut aua las vischnancas da Champfèr enfin Malögia ed era las fracziuns sut Scuol fin a Martina. Trais quarts da l'aua da l'En fiss vegnida sviada a Silvaplauna ed a Susch en direcziun nord. Cun quest'aua avess ins producì en pliras centralas radund 6 mia. kWh electricitad. Oz producescha l'entir chantun Grischun ca. 7,9 mia. kWh electricitad. Tut quai è dentant restà in siemi da Werner Brunnschweiler – ch'è mort paucs onns pli tard dad ina mort tragica.

Cun bartgas sur il Spligia

L'inschigner Pietro Caminada (1862 – 1923) era in expert per dumondas da chanals e sclusas. Caminada è naschì a Milaun sco figl d'in emigrant da Vrin. Dapli che 20 onns ha el vivì e lavurà en Brasilia. L'onn 1905, cura ch'el era turnà en Italia, ha el preschentà ses project per ina via navigabla da Genua a Rotterdam sin via directa tras las Alps.

video
Cun bartgas sur il Spligia
Or da Cuntrasts dals 03.09.2019.
laschar ir. Durada: 4 minutas 59 Secundas.

En l'Italia ha schizunt il retg mussà grond interess vi da quest project, il Grischun percunter era fitg sceptic. Tuttina ha Caminada fatg plans fitg detagliads e schizunt models per ses tunnels da sclusas parallels. Ils custs dal project vegnivan calculads a 150 milliuns liras, oz fissan quai 1,2 milliardas francs. Ils custs enorms eran a la fin alura era il motiv principal ch'il siemi da Caminada è restà in'utopia.

La citad alpina Cresta-Juf

Avras ha oz dus runals da skis, intgins pitschens hotels, nagin turissem da massa. Avant 50 onns discutavan ins dentant davart tut in auter avegnir per questa val perifera. La Société Générale pour l'Industrie SGI aveva preschentà plans per ina «station d'hiver» sco ch'ins enconuscheva gia pliras en las Alps franzosas: 10'000 letgs per turists, infrastructura da sport e temp liber e surtut 20 runals e pendicularas.

video
La citad alpina Cresta-Juf
Or da Cuntrasts dals 03.09.2019.
laschar ir. Durada: 5 minutas 44 Secundas.

133 milliuns francs vuleva questa societad da Genevra investir a Cresta-Juf. Sin ina surfatscha da 400'000 m2 vulevan ins far nascher uschia ina citad alpina or da la terra. Dal 1978 ha la SGI dentant vendì il terren ed ils dus runals a la vischnanca ed ha bandunà la vallada per adina.

La viafier sin il Piz Bernina

L’inschigner Eduard Zimmermann (1887 – 1959) è vegnì il 1919 tar la Viafier dal Bernina ed ha sa stentà da manar natiers dapli turists per meglierar la rentabilitad da quella lingia. La primavaira dal 1930 ha el preschentà perquai in project da 12 milliuns francs per in tren electric cun roda dentada enfin sin il Piz Bernina. L’inspiraziun era la Viafier dal Jungfrau. Sia visiun era da manar en 60 minutas ils passagiers siador sin 4018 m.s.m direct sut la pli auta muntogna dal Grischun.

video
La viafier sin il Piz Bernina
Or da Cuntrasts dals 03.09.2019.
laschar ir. Durada: 6 minutas 29 Secundas.

L’opposiziun dad organisaziuns per la natira e la patria, dal Club Alpin Svizzer u da la vischnanca burgaisa da Puntraschigna era dentant vehementa. Schebain che la suprastanza communala da Puntraschigna sustegneva il project da Zimmermann, ha la radunanza communala a la fin refusà quel cleramain l'october 1930.

audio
Mezdi: Prevista sin Cuntrasts – Utopias grischunas
ord Actualitad dals 05.09.2019.
laschar ir. Durada: 11 minutas 22 Secundas.

L'entir film

  • Utopias grischunas

    Cuntrasts dals 08.09.2019

TR Cuntrasts 17:25

Artitgels legids il pli savens