«La vart stgira dal mund: in lieu nua che il sulegl da la libertad na leva betg. Nua che ti patratgas da la damaun a la saira vi da la mort. Nua che ti respiras, ma na vivas betg. Nua che dunnas na vegnan betg respectadas. In lieu nua che gnanc animals chattan la pasch e bler resta nunexprimì. Gea, vus avais legì correct: mes num è Sattar e jau sun in giuven or d'in vitget cun gronds siemis» – uschia cumenza la lavur da profundaziun da Sattar Afzali ch'el ha scrit per la finiziun da ses emprendissadi sco tschentapalantschieus ed en quella ha el tematisà sia fugia.
Sattar Afzali ha oz 23 onns e viva a Glion. El è fugì da l'Afganistan en Svizra. Sia patria Afganistan titulescha el anc oz sco «vart stgira dal mund».
La vita en l'Afganistan
Naschì è Sattar Afzali a Dalkhak. In vitget che sa chatta bun 250 kilometers davent da la chapitala Kabul e schai en il Ost dal pajais datiers dal cunfin cun il Pakistan. L'agricultura era la basa per surviver. A Dalkhak devi be enturn 13 chasas, sco Sattar Afzali raquinta. Tscherts dis na devi nagina electricitad ed els n'avevan era betg aua chauda.
Betg avair in futur là è normal. Ti na sas betg sche ti vivas damaun anc u betg. Perquai prendan ins mintga di uschia sco ch'el vegn. Be oz quinta. En l'Afganistan decida la vita, betg ti.
La furmaziun era insatge dal pli impurtant per tut quels e quellas che levan bandunar il vitg e chattar lavur a Kabul u en l'exteriur. Uschia han era ils Afzalis spargnà lur raps per pussibilitar a lur uffants in futur cun dapli perspectivas. Ma ils raps n'han betg tanschì per Sattar, che n'ha perquai betg pudì visitar ina scola. Il bab ha perquai cumenzà ina lavur tar in servetsch da transport american. Ils Taliban han chattà ora quai e tenor els è far fatschenta cun cristians – ord lur perspectiva «nuncartents» – in putgà. Uschia han els smanatschà a la famiglia d'assassinar il fegl. I era cler per ils Afzalis: ina vita en il pajais n'è betg pli segira ed els ston bandunar lur patria – e quai uschè svelt sco pussibel.
Sin la fugia
Sattar Afzali era da quai temp 12 onns vegl. Ina notg hajan ses geniturs clamà el ord letg ed igl era temps da laschar tut davos els e sa metter sin via en direcziun Europa. Pir cura ch'els èn arrivads sur cunfins en l'Iran ha Sattar realisà ch'els bandunan lur patria per adina. Blers eran cun els sin la fugia. Ils uffants pitschens han survegnì meds da durmir per ch'els na bragian betg. Sattar sa regorda era che intgins èn morts sin viadi. Il viadi sur il cunfin da l'Iran en la Tirchia è stà grev. Ditg han tuts stuì ir a pe enfin ch'ils cunfinaris èn vegnids attents sin ils fugitivs. Tuts èn currids en in'autra direcziun. Sattar ha pers ses geniturs. La notg ha el passentà giuadora sin in culm nua ch'el ha stuì durmir cura ch'el era stanclentà.
Jau hai pensà – tuttina – forsa stoss jau uss murir, ma jau hai stuì durmir in mument. Jau na pudeva betg pli ir vinavant.
L'auter di saja el ì sisum il piz ed ha vis da là ils bus dals traffitgants d'umans che spetgavan sin la gruppa. Là ha el lura – suenter spetgar intginas uras – puspè chattà ses geniturs. Lura è la famiglia stada ad Istanbul. Sattar era l'emprima giada en ina citad. El era impressiunà da tuttas chaussas ch'el n'aveva anc mai vis en sia vita: chasas autas, dunnas senza faziels da chau, persunas ch'èn libras da far quai ch'ellas vulan. Ad Istanbul è la famiglia Afzali restada in onn. Pefr avair avunda daners per cumprar da mangiar è Sattar ì a lavurar tar in coiffeur, là schubregiava il buob. Per el n'eri nagut extraordinari da far quai, el era disà da lavurar sco uffant.
Cura ch'igl è gartegià è la famiglia ida sin ina bartga en direcziun Grezia. Sin quella bartga cun plaz per normalmain 10-15 persunas eran enturn 70 persunas che levan traversar la mar. Entamez è la bartga dentant sa fermada. Il benzin è ì ora a la gruppa.
Sche jau guard sin aua, saja quai per exempel tar il Lag la Cauma, hai jau anc adina present quests purtrets. Quest viadi è insatge che jau na vegn mai ad emblidar en mia vita. Nagin ch'è stà sin ina bartga e fugì n'emblida quai.
Suenter intginas uras hajan dus bastiments gronds da la Germania chattà la bartga e transportà ils fugitivs a la riva. En Grezia è la famiglia stada dus mais ad Idomeni. Ils cunfins eran serrads ed i ha duvrà bleras emprovas avant ch'i è reussì da traversar ils cunfins da l'Europa.
Archiv: situaziun ad Idomeni
Davent da là è tut ì pli spert. In pajais suenter l'auter ha manà la famiglia Afzali direcziun da la staziun finala: la Svizra.
La musica da Sattar
«Chanzuns pon finir, ma la vusch resta per adina. Quai èn mias chanzuns, mias poesias, mias regurdientschas. In cudesch d'istorgias per il futur nua che mia vusch na vegn mai a taschair» Quels pleds stattan sin il profil da Youtube da SATTI. Quai è il num d'artist da Sattar Afzali. Ina da sias passiuns sper il dar ballape è era la musica daventada. Cura ch'el è stà blessà in pli lung temp ha el entschet a far musica. Uss ha el gia producì 4 chanzuns. Sia finamira è dad edir in di in album.
En sias chanzuns tematisescha el quai che muventa el uss e quai che ha muventà el. Tranter auter en il titel: QARQ – quai che munta per dari: «naiv» u «sfunsar». En la chanzun chanta el da ses sentiments ch'el ha gì durant la fugia cura ch'el sa chattava sin la bartga en direcziun da la Grezia. E davart il sentiment da negar.
Vita en Svizra
Arrivà en Svizra era Sattar Afzali tut fascinà da la cuntrada. Sco emprim èn els ids a Basilea ed han survegnì là il status da fugitiv F. Curt èn els stads en la Sursilvania ed èn lura vegnids tramess en direcziun dal Grischun en la chapitala a Cuira. Quai ha plaschì a Sattar. Ina gronda citad cun pussibilitads – surtut per giugar ballape. Ma curt suenter ch'els èn arrivads han els survegnì ina nova destinaziun: il center d'asil Löwenberg a Schluein en Surselva.
Da Cuira enfin il Löwenberg hai jau guardà da fanestra ora. Cura che jau sun arrivà hai jau bragì trais uras. Da mes pitschen vitget puspè en in vitget: qua na poss jau gnanc giugar ballape, hai jau pensà.
Ma che quai n'era betg il cas ha el svelt realisà gia il proxim di. In auter uffant che abitava en il Löwenberg ha dumandà el sch'el vegnia cun el a giugar ballape. Sin il plaz da ballape tar il Löwenberg han els lura giugà ed insacura guardà ora en la val e vis: il plaz da la US Schluein Glion – il Crap Gries.
«Ballape è vita»
Gia sco uffant giugava Sattar Afzali en ses vitget en l'Afganistan sin las vias ballape – quai il pli savens cun ina culla da gasettas rulladas ensemen. Lura cur ch'igl era pussaivel guardava el en la televisiun gieus da ballape ed admirava ses grond idol Neymar.
Cura ch'el è l'emprima giada stà cun ses collega dal Löwenberg sper il plaz da ballape a Schluein è in um vegnì ed ha dumandà sch'els avessan interess da dar ballape en sia equipa. Claudio Bundi, da quellas uras trenader dals juniors B dal team Surselva, ha uschia guardà che Sattar daventia part da l'equipa.
Temps tar il juniors
-
Bild 1 von 3. Bildquelle: MAD.
-
Bild 2 von 3. Bildquelle: MAD.
-
Bild 3 von 3. Bildquelle: MAD.
Igl ha cuzzà gnanc ina minuta – che jau hai vis ses talent. El era bain anc memia giuven per nossa equipa. L'emprim trenament era el tuttina gia in dals megliers. A l'entschatta era el anc in zic schenà e na saveva betg tudestg. Ma quai è il bel vi dal ballape: sche ti sas dar, es ti spert integrà. L'emprim gieu ha el gia sajettà trais gols.
Per Sattar è Claudio daventà sco in «frar grond» sco ch'el di e sia equipa sco ina segunda famiglia. Anc oz gioga el ballape sin quest plaz da ballape – tar l'US Schluein Glion en l'emprima equipa.
El è in spezial sin il plaz. In zic in giugader da las vias. Ins senta ch'el ha emprendì da giugar ballape persul. El è tecnicamain fitg ferm. El è fitg impurtant per nossa equipa.
-
Bild 1 von 3. Sattar Afzali e Lars Caduff ad il final da la Cuppa grischuna. Bildquelle: MAD.
-
Bild 2 von 3. Il numer 30 ha Sattar pervia da ses idol da ballabasket: Stephen Curry. Bildquelle: MAD.
-
Bild 3 von 3. Els sa vesan bunamain mintga di a la lavur u durant il training: Sattar e Lars en la cabina da l'USSI. Bildquelle: RTR.
Emprendissadi sco tschentapalantschieus
En il Löwenberg a Schluein ha Sattar Afzali emprendì tudestg, matematica ed anc bler auter. Là è la famiglia stada trais onns. Cura ch'il Löwenberg ha serrà las portas è il club da ballape s'engaschà che Sattar possia ir cun sia famiglia en il center d'asil Rustico a Laax. Uschiglio avess el forsa stuì ir ad Arosa u a Tavau.
Ma ch'el na possia betg restar per adina en il Rustico era cler. Uschia era l'interess grond da far in emprendissadi. Quella pussaivladad ha el survegnì – era in zic entras il ballape – sur Urs Casutt ch'è ussa schef da sport tar l'USSI.
-
Bild 1 von 2. Sattar durant la lavur sin in plazzal a Panaduz. Bildquelle: RTR.
-
Bild 2 von 2. Sattar cun ses schef – Urs Casutt. Bildquelle: RTR.
Era sche Sattar n'era sco uffant betg stà a scola, ha Urs Casutt vulì dar ad el ina schanza. El è sa vivì en spert en il mund da lavur e fa anc adina gugent quella. En sia lavur finala da l'emprendissadi ha el scrit davart sia fugia.
Quai ch'è capità là è insatge che nus na pudain u na vulain betg s'imaginar. Per mai èsi bel che jau poss dar a Sattar il cumenzament sin la via da vegnir creschì. Jau giaud ch'el è qua e jau speresch ch'el restia anc intgins onns.
Speranzas per il futur
Oz viva Sattar Afzali cun sia famiglia a Glion. Grazia a ses emprendissadi ha el pudì chattar ina abitaziun ed ha survegnì il status da fugitiv B. Ses geniturs na san betg tudestg. Pervia da quai èn els dependents dad el. Sia famiglia ha ina gronda muntada per el ed el vul restar uschè ditg sco pussibel cun els a chasa.
Per ses futur aveva el pli baud blers siemis. Guardar ina giada ses idol Neymar giugar ballape u era daventar sez ina giada profi da ballape. Oz èn quels siemis in zic auters.
Uss siemiel jau da quai ch'è propi impurtant. Dad avair avunda sin il conto che mia mamma na stoppia betg pli guardar sin ils raps. Far cuntents mes geniturs è mia finamira. Forsa dumogn jau quai – e sche betg – lura hai jau almain empruvà.