Siglir tar il cuntegn

Header

audio
I,i,i, l'utschè fa pi-pi-pi – la Marella scriva
Or da Marella dals 07.11.2021. Maletg: RTR, Isabelle Jaeger
laschar ir. Durada: 39 minutas 37 Secundas.
cuntegn

La Marella scriva «I,i,i, l’utschè fa pi-pi-pi»

Il «i» era per generaziuns d'uffants l'entrada en il mund da la scrittira. Suns èn er oz anc impurtants tar l'emprender a scriver. Emprender a scriver è dentant be in dals aspects che la Marella tematisescha enturn ina da las tecnicas da cultura las pli centralas da l'umanitad, il scriver.

Probablamain fan anc blers auters utschels grischuns «pi-pi-pi». Per generaziuns dad uffants ladins era il «pi-pi-pi» da l’utschè dentant betg be quai ch’els pensavan, ch’ils utschels fetschian, mabain lur emprim contact cun il scriver.

«I,i,i, l’utschè fa pi-pi-pi» eran las emprimas lingias sin l’emprima pagina da «Meis ami», la tabletta dals uffants ladins. Er ozendi emprendan ils uffants rumantschs a scriver cun suns – grazia a l’autura da meds d’instrucziun Ursula Rickli.

Ursula Rickli, l’autura tudestga da la fibla rumantscha

Gia fitg baud en sia carriera professiunala sco magistra ha Ursula Rickli scuvert la valur dals suns per emprender a scriver. Dapi lura dovra ella tablas da suns, uriundamain destinadas per logoterapia, per mussar als uffants da scriver e leger:

Portrait dad ella.
Legenda: Quist è il «Ffffff» – mussa Ursula Rickli en nos discurs digital per la Marella. RTR, Isabelle Jaeger

Sia metoda ha fatg scola. Ozendi emprenda mintga terz uffant en Svizra a scriver cun sia metoda. Remartgabel è, che l’autura tudestga è er stada centrala per sviluppar il nov med d’instrucziun dad emprender a leger e scriver per ils uffants rumantschs. Cun agid dad expertas rumantschas ha ella sviluppà la fibla.

Esther Putzi, l’interprendidra da material da scriver

Da la penna a la veglia fin al pli nov fieuter per «handlettering»: Tar Esther Putzi a Glion chatt'ins tut. Ensemen cun ses um maina ella cun la butia Maggi betg mo x-ina butia, mabain ina papetaria cun ina tradiziun da 150 onns:

Da sia lavur sa Esther Putzi: Scriver è in. 70% da ses artitgels hajan da far en ina u l’autra maniera cun palpiri.

Donat Caduff, l’artist a temp parzial

Sche Donat Caduff raquinta da l’estetica dad in «s» u da l’incuntrari, numnadamain da la scrittira da computer «Comic sans», sent’ins ch’el è en ses element – en la grafica applitgada:

Donat Caduff è stà a scolas d’art a Turitg, Lucerna ed Amsterdam ed ha finì sco graficher. En sia lavur sco «artist a temp parzial», sco Donat Caduff di da sasez, scuntra e dovra el er adina puspè la scrittira.

Andi Gredig, docter da scrittira a maun

Il linguist Andi Gredig è docter da la scrittira a maun. Pli exact: El ha scrit sia dissertaziun davart il tema scriver a maun. Sin 307 paginas è el sa deditgà a las pli differentas fassettas dal scriver a maun: Dal mitos dal scriver manual, sur las obligatas dumondas da definiziun enfin al scriver cartulinas, l’impurtanza da post-its e la valur da la scrittira per la definiziun d'identitad.

E cun quai ch’el ha fatg quai da perspectiva scientifica na surprenda er betg ses facit: Scriver a maun saja insatge, ch’ins duaja duvrar enfin ch’i haja ina funcziun e lura possian ins guardar vinavant. Dad ideologisaziuns na tegna el betg bler.

RTR Marella 08:00

Artitgels legids il pli savens