Cun talas frasas* salidavan ils purs da tartuffels in l’auter pli baud en Rumantschia. Savens era quai il cas avant 250 onns, damai che alura – cun la fomina dals onns 1771 enfin 1773 – han ils tartuffels conquistà las maisas en il Grischun.
Per vegnir sin ils plats dals Grischuns e da las Grischunas ha il tartuffel dentant stuì surmuntar ina via stentusa. Ina lunga via da lontan, flancada da sceptica, dolurs e fomaz. Ed era varsaquantas sfidas linguisticas ha il tartuffel stuì dumagnar.
Pir las miserias da fomaz han effectuà ina midada, ins ha finalmain apprezià il tartuffel.
Suenter ch’il tartuffel era dentant s’etablì sco mangiativa, è el avanzà pli e pli ad in dals aliments centrals en l’entira Europa. Ins pudess dir, in vair drama da tartuffels.
Planta e bulba misteriusa
Tgi che di uss anc ch’il tartuffel saja in legum lungurus ed antiquà, raquinta ina detga buglia! Primo n’è il tartuffel per propi gnanc in legum. Secundo datti vairamain da scuvrir numerus misteris davart ils uschenumnads patatis – uschiglio avessan nus strusch pudì emplenir in’entira Marella cun quel tema.
Sche jau contemplel la planta dal tartuffel, bad jau ch'ella ha insatge exotic. Ch'ella na vegn oriundamain betg da qua.
In viadi gustus e varià en il mund dal tartuffel
E perquai fa la Marella ina decleraziun d'amur al tartuffel cun in viadi culinaric ed istoric-cultural en il mund da la bulba mistica. Ella raquinta, pertge ch’il tartuffel è daventà uschè impurtant en l’economia e la sociocultura grischuna, pertge ch’el ha tants nums, pertge ch’el ha gì e ha er oz anc blers inimis, pertge che cunzunt sorts veglias dal tartuffel han in agen caracter e pertge ch’il tartuffel porta ina chamischa en tschertas parts da la Rumantschia.
Il tartuffel ha fatg ina carriera remarcabla en noss lungatg, e quai en plirs connex.
1 / 11
Legenda:
Racolta da tartuffels sin l'er sper Filisur.
RTR, Olivia Spinatsch
2 / 11
Legenda:
Il pur Marcel Heinrich sin ses tractor.
RTR, Olivia Spinatsch
3 / 11
Legenda:
Racolta da tartuffels sin l'er sper Filisur.
RTR, Olivia Spinatsch
4 / 11
Legenda:
Racolta da tartuffels sin l'er sper Filisur.
RTR, Olivia Spinatsch
5 / 11
Legenda:
Il chaun Paco surveglia las lavurs sin l'er da tartuffels.
RTR, Olivia Spinatsch
6 / 11
Legenda:
In tartuffel cun pulpa da colur blaua.
RTR, Olivia Spinatsch
7 / 11
Legenda:
Ina massa tartuffels vegnen ensemen.
RTR, Olivia Spinatsch
8 / 11
Legenda:
Racoltà diversas sorts da tartuffels.
RTR, Olivia Spinatsch
9 / 11
Legenda:
Sabina e Marcel Heinrich davant la butia da lur bain puril.
RTR, Federico Belotti
10 / 11
Legenda:
Las ingredienzas per far Put a suolch.
RTR, Olivia Spinatsch
11 / 11
Legenda:
Ils Put a suolch da Nesa Valentin.
RTR, Olivia Spinatsch
1 / 6
Legenda:
Marenda sin l'er da tartuffels a Camischolas l'onn 1935.
P. Scheuermeier, Fototeca dal DRG
2 / 6
Legenda:
Lavurs da chavar tartuffels cun il fussé (Breithacke) sin l'er a Camischolas l'onn 1935.
P. Scheuermeier, Fototeca dal DRG
3 / 6
Legenda:
Uffants gidavan er da racoltar tartuffels, els tiravan oravant tut ils chanasters cun la racolta. Qua faschond ina pausa a Camischolas l'onn 1935.
P. Scheuermeier, Fototeca dal DRG
4 / 6
Legenda:
Arar sin l'er da tartuffels a Vrin enturn l'onn 1970.
W. Zeller, Fototeca dal DRG
5 / 6
Legenda:
Era d'enviern devi da far sin l'er da tartuffels. Qua ad Ardez.
W. Zeller, Fototeca dal DRG
6 / 6
Legenda:
Chavar tartuffels è ditg stà ina lavur che tutgava tar ils duairs da las puras. Qua enturn l'onn 1930.
FR XXXIX / 5308
J.U.Meng, Archiv dal stadi dal GR, Cuira
Legenda:
Il recept da Put a suolch da Nesa Valentin.
RTR, Olivia Spinatsch