Il matg 1873 ha la giuvna Fausta Capaul da Breil laschà publitgar ina reclama en la gasetta «Der freie Rhätier» per sia nova ustaria, la Casa Fausta Capaul – ed ha procurà uschia per ina pitschna sensaziun mediala. Ils emprims giasts n’han betg laschà spetgar ditg e Fausta Capaul ha lantschà uschia il turissem en la destinaziun dad oz «Breil Vuorz Andiast».
Menschen werden kommen, Und werden alle «unisono» singen: Heil Brigels dir! Jedoch was wärst du ohne Fausta Capaul? Dieses Haus ist deine Krone.
La dunna emancipada ha segirà uschia sia vita – ed ultra da quai era quella da bleras generaziuns suandantas.
Funtaunas directas da Fausta Capaul datti strusch, ma grazia a funtaunas secundaras emprova la «Marella» da purtretar questa dunna curaschusa, quai cun agid da Michael Friberg (Forum Cultural Breil) e cun duas vuschs or da l’archiv da radio; quella dad Otto Friberg (figliol da Fausta Capaul) e dad Elsa Friberg (successura da Fausta Capaul).
Questa «Marella» è vegnida realisada l’onn 2023 dad Astrid Alexandre.
-
Bild 1 von 7. Il vitg da Breil circa l'onn 1900. Bildquelle: Biblioteca naziunala svizra / Archiv Rudolf Zinggeler (1990).
-
Bild 2 von 7. Fausta Capaul (cun scussal) en discurs cun ses osps (circa 1900). Bildquelle: Biblioteca naziunala svizra / Archiv Rudolf Zinggeler (1990).
-
Bild 3 von 7. Fausta Capaul (sanester) cun visitadra. Bildquelle: Forum Cultural Breil.
-
Bild 4 von 7. Fausta Capaul (1847 – 1927). Bildquelle: Forum Cultural Breil.
-
Bild 5 von 7. Fausta Capaul (dretg) cun osps. Bildquelle: Forum Cultural Breil.
-
Bild 6 von 7. La pensiun da Fausta Capaul sa chatta amez vitg, gist sper la baselgia. Bildquelle: ETH Bibliothek Zürich, Bildarchiv (1909).
-
Bild 7 von 7. La Casa Fausta Capaul (circa 1900). Bildquelle: Fototeca dal Dicziunari Rumantsch Grischun (DRG) .
In femicidi brutal en Surselva l’onn 1847
Al cumenzament da questa «Marella» stat ina bara. Il corp maltractà tutga a la giuvna dunna en speranza Maria Catrina Derungs da Trun. Quest cas criminal ch’è capità avant 178 onns ha scrit istorgia – ma betg be pervi dal destin trist da la victima, mabain pervi da l’assassin.
El garegia ella. Ella sa lascha surmanar. Ella vegn en speranza e pretenda ch’el maridia ella. El na vul betg, ed uschia mazza el ella. Uschia fiss raquintada la varianta la pli curta da questa istorgia tragica: in tipic femicidi – che fiss bunamain ì en emblidanza. In da blers. Ch’il num da la victima – Maria Catrina Derungs – è insumma enconuschent fin il di dad oz ha da far cun ses assassin: Giachen Condrau Spescha. Quel ha scrit istorgia sco ultima persuna ch’è vegnida stgavazzada en Grischun. E perquai ans regurdain nus dal destin da la dunna da Trun. La redactura Astrid Alexandre ha retschertgà per questa «Marella» ils fatgs ed ils motivs da quest cas criminal istoric – ensemen cun l’istoricher Martin Camenisch e l’autur Rico Tambornino ch'ha elavurà quest cas en furma litterara en sia publicaziun «Il scutinem dallas olmas».
Questa «Marella» è vegnida realisada l’onn 2018.
Questa stad tutga a las dunnas
Questa stad laschain nus reviver las vuschs ed istorgias da differentas dunnas grischunas ch’han prestà lavur da pioniera, ch’han muventà u che muventan anc adina cun lur esser u lur moda, dunnas curaschusas da differentas epocas, dunnas cun destins pesants, dunnas che persequiteschan lur passiuns. Nus repetin «Marellas» che han purtretà dunnas che han fatg furora, dunnas che laschan enavos fastizs – pli pitschens u pli gronds.
Ulteriuras dunnas en las Marellas da stad :
L’artista Evelina Cajacob, la musicista Corin Curschellas, la scriptura Luisa Famos, la pioniera Clementina Gilly e la randulina Ida Spinnler.