Ils 13 da settember 1874 è naschì a Vienna Arnold Schönberg. Sia carriera musicala ha cumenzà gia cun nov onns sco violinist e cumponist autodidactic. Durant la scola reala ha el cumponì marschs e polcas. Suenter la mort da ses bab il 1889 è el – sco figl vegl – stà sfurzà da segirar l'existenza da la famiglia. El ha fatg in'emprendissadi sin ina banca. Ses entusiassem per la musica ha el mantegnì sco visitader a concerts ed ina part da sia paja ha el er investì per bigliets a l'opera.
Era sch'Arnold Schönberg ha frequentà intgins mais d'instrucziun da cumposiziun tar Alexander von Zemlinsky, ha el tenor ses agens pleds emprendì il pli bler entras studegiar las ovras da gronds cumponists sco Brahms, Wagner, Mahler, Bach e Mozart.
Emprimas ovras da renum
Ils onns avant l'emprima guerra mundiala ha el stgaffì intginas da sias impurtantas ovras, per exempel ses emprims dus quartets d'artgists, «1. Kammersinfonie», «Gurre-Lieder» e sia teoria da las armonias da musica. Era grond'attenziun ha el survegnì il 1913 cun diriger il «Skandal- und Watschenkonzert». Il servetsch militar durant la guerra ha el absolvì en la musica militara. Suenter la guerra è el sa chasà a Mödling, datiers da Vienna. Dal 1918 fin il 1925 è la villa stada ses domicil (oz è la chasa enconuschenta sco «Schönberg-Haus»). Il 1921 ha el creà ina nova metoda da cumposiziun: La tecnica da 12 tuns. Il 1925 è el daventà professer a l'academia dals arts prussiana. Il 1933 han las novas leschas naziunalsocialisticas prendì davent ad el la professura.
Emigraziun en ils Stadis Unids
En ses exil a Paris è el il 1933 returnà a la cretta giudaica ch'el avava dà si il 1898. In mais pli tard è Schönberg emigrà en ils Stadis Unids a Los Angeles. Là ha el er emprendì d'enconuscher George Gershwin, ch'è era stà ses partenari da tennis. En ils Stadis Unids ha Schönberg plinavant terminà intginas da sias pli enconuschentas ovras, tranter questas il quart quartet d'artgists «Kol Nidre» – in concert da clavazin – sco era l'ovra «Ein Überlebender aus Warschau» per pledader, chor viril ed orchester.
Ils 13 da fanadur 1951 mora Arnold Schönberg en consequenza d'ina malsogna al cor. Gia il 1946 aveva el in'attatga dal cor.
