Noss chors - Chors da jodladers - Cultura

Noss chors Chors da jodladers

Il Jüüzli sco quels dal Muoatathal din, il Ruggusserli dals Appenzellais ubain era il Juiz da la Sur- e Sutsilvania – en bain inqual chantun da la Svizra datti ina gronda tradiziun da jodladers.

Autur: Dominic Pohle

Sch'il jodlar deriva dals cloms d'alp tar alp ubain dal chant en las ustarias tudestgas dal 18avel tschientaner n’è betg dal tut cler. L’amicizia tar la patria e la natira èn dentant anc adina il tema central da quest chant tradiziunal dals culms.

Jodlar è chantar silbas senza semantica cun midadas tranter la vusch dal pèz e la vusch dal chau. Tar differentas funtaunas èsi da leger ch’il jodlar derivia da las alps. Per communitgar cun cloms da tegia tar tegia ubain era per clamar ils animals. In’autra teoria è ch’il jodlar vegnia da las ustarias tudestgas e dal pled «johlen» – pia plitost in sbragir che propi chant melodic.

Distincziun da jodels

«Naturjodel»: jodlar cun silbas sco p. ex. «Jo», «Lo», «Hu» u «Lu»
«Jodelgesang»: jodlar cun maschadar strofas cun text e jodlar cun silbas

Spezialitads regiunalas

Jüüz dal Muotathal na dovran nagin «L», là cumenzan tuttas silbas cun «J» ubain «H»

Midar tranter vusch dal pèz e vusch dal chau

Tuns auts, fineschan plitost sin «i» ubain «u»
Tuns amez, fineschan plitost sin «o»
Tuns bass, fineschan plitost sin «a»
La midada tipica da la vusch auta sin la bassa (uu-oo) vegn numnada «Kehlkopfschlag».

Tuttina danunder ch’il jodlar deriva – igl è ina gronda tradiziun e tutga tar la Svizra sco il chaschiel, la tschigulatta e las uras.