Siglir tar il cuntegn
audio
Pled sin via dad Ivo Orlik
Or da Vita e cretta dals 03.11.2024. Maletg: Ivo Orlik
laschar ir. Durada: 3 minutas 5 Secundas.

Pled sin via «Amitgs per adina?»

(sursilvan) Best friends, amitgs, collegs, parents, enconuschents. Magari fai bein da sedumandar: Tgei persunas ein presentas en mia veta? Cun tgi passentel jeu miu temps liber? Tgi fa bein a mi? Cun tgi vess jeu bugen dapli contact? Tier tgi sun jeu schon daditg buc pli s’annunziaus? Datti forsa persunas ch’jeu drovel insumma buc pli en mia veta?

Sco quei ch’ins fa dafertontier uorden en scaffa da resti, astg’ins era sortar e definir daniev il cerchel social. Ei dat ina renomada teoria da Robin Dunbar, psicolog ed antropolog britannic, che structurescha amicezias suandontamein: Il carstgaun ha per regla duas tochen tschun persunas che valan sco fetg buns amitgs ed amitgas. Ins  tgira quellas relaziuns cun discuors intims e persunals. Silsuenter dat ei il secund cerchel d’amitgs che secumpona da 15 tochen 20 persunas. Quei sa esser famiglia ed amitgs, persunas ch’ins raquenta buc mintga misteri. Il tierz cerchel ha maximalmein 50 persunas. Quei ein econuschents ch’ins ha adina puspei contact e ch’ins entaupa adina puspei. La davosa gruppa ei empau pli superficiala. Quei ein 150 tochen 200 persunas ch’ins ha en ina moda ni l’autra passentau temps ensemen. Ins salida in l’auter, ins ha denton buca pli grondas conversaziuns.

Ei dat denton era relaziuns che van dapart. Seigi quei pervia d’ina dispeta ni semplamein perquei ch’ins piarda in l’auter ord ils egls. Quei sa capitar, sa far mal, mo s’auda vitier. Persunas vegnan ella veta – e persunas van puspei. Tut tenor en tgei stadi ni en tgei situaziun da veta ch’ins sesanfla, san quels cerchels semidar. In’amitga sa daventar ina megliera amitga, ed in bien amitg sa ruschnar en in cerchel ch’ins ha negin contact pli.

Ei dat denton è relaziuns che van dapart. Seigi quei pervia d’ina dispeta ni semplamein perquei ch’ins piarda in l’auter ord ils egls.
Autur: Ivo Orlik Futur scolast primar

Ins duess discuorer cun amitgs e collegs tuttina sco cul partenari. En ina relaziun intacta duess ins gie adina saver dir tut. Communicaziun aviarta ei il plaid clav. En in’amicezia da collegs, che vegn teoreticamein construida sillas medemas petgas socialas, savess quei pia era esser pusseivel. Vul dir ch’ins dicuora sur da desideris e basegns: Tgei schazegel jeu vid in’amicezia? Tgei giavischel jeu da l’autra persuna? Drovel jeu discuors divertents? Vi jeu levgiar miu cor? Duess ins cussegliar in a l’auter? Vulein nus s’entupar mo mintgaton per beiber in caffè? Giavischel jeu in’embratschada intensiva? Lein nus cuschinar ni far sport ensemen?

Jeu sez hai aunc buc empruau ora quella varianta. Jeu sun era buc segirs, sch’ei drova quei ni sch’ins lai semplamein ir las amicezias sco quei ch’ellas van – senza definir desideris. Ei dat probablamein pliras variantas, co ch’ins tgira amicezias e contacts. Mintgin il siu. Per cass ch’in ni l’auter enconuschent da pli baul auda uss quei cheu … sche lu: Bi che nossas vias ein secruschadas! Bi che nus vein giu in bien temps ensemen! Dai part, sche ti vuls dar ina paterlada cun mei. Jeu pren bugen peda.

RTR Pled sin via 08:45

Artitgels legids il pli savens