Pled sin via - «Tgei vegn suenter la mort?»

(Sursilvan) El davos plaid sin via ha la Flurina Cavegn-Tomaschett rispundiu alla damonda: Tgei vegn suenter la mort? Flurina Cavegn-Tomaschett ei vegnida silla conclusiun ch’ella sappi ni lessi buca rispunder a quella damonda. Ch’ella astgi restar in misteri. Quei ha fatg surstar mei, perquei ch’jeu haiel adina ter­tgau che la cardientscha cristiana hagi ina clara risposta sin quella damonda. Paradis ni uffiern. Aschia e buc auter.

Oz emprovel jeu, sco persuna buca cartenta, da rispunder a quella damonda. Tgei vegn suenter la mort? Persunalmein rispundel jeu per mei quella damonda adina cun dus ­patratgs. E quels dus explicass jeu uss bugen.

Mias tattas e mes tats ein gia morts. Jeu laschel encrescher per els. Per els tuts. Fetg. Els mauncan a mi. Tuttina ein els per mei aunc presents. Enzanua denter nus ni si en tschiel. Quei patratg plai a mi. Mintgaton, buca stedi, mondel jeu sin santeri a dar aua allas fluras dalla fossa da tat e tatta. Jeu fetschel aunc bugen quei. Dar aua, tener in mument ruaus e patartgar vi da bials muments communabels. Mintgaton cuozza quei mo cuort. Denteren pli ditg. Dependa con fetg che l’olma drova da sepusar. Denton min­tga gada haiel il sentiment ch’els ein aunc cheu. Datier a mi. In bi sentiment. In bi patratg.

Il segund patratg en connex culla mort haiel jeu per l’emprema gada udiu dalla sepultura da miu tat. Avon 11 onns. Il plevon haveva numnadamein discurriu dad in viadi, sil qual il defunct sesanfla. Il miert sesanfla sin in viadi ed ins giavischa ad el tut il bien sin quei viadi. Era quei ei in bi sentiment. In bi patratg dad haver in bi davos viadi. Nua che quei viadi meina e co quel vesa ora – buc idea. Sco Flurina Cavegn-Tomaschett di, in misteri.

Jeu sundel denton pertscharts che quels dus patratgs ch’jeu haiel davart la veta suenter la mort ein probabel sulet in bien placebo. In agen construct da patratgs e sentiments. Nua ch’ins sa sepusar, ruassar e vegnir tier forzas.

Denton tgei schabegia ussa propi suenter la mort? Pli probabel ­nuot. Las funcziuns dil tgierp vegnan pli plaunas, il fladar vegn pli ruasseivels, la pressiun dil saung tschessa, las sinapsas stezzan la cazzola, il cor ruaussa ed il tgierp vegn freids. E lu? Encims baghegian giu las cellas, bacterias, ­bulius ed insects fan il rest. Il tgierp vegn surdaus alla natira. Ina veta pren sia fin. Il mund va vinavon. – Tgei che resta ei la memoria e las flurs sin santeri.