(sursilvan) Toleranza – in plaid ch’ei vegnius els davos onns pli e pli presents – omnipresents. Toleranza ei viver e schar viver. Senza toleranza, datti negina pasch e negina democrazia.
Ei dat denton in tac ner sil fegl da pupi alv – e quel senumna internet. Jeu discuorel dil cuntegn da social media, pia las caussas che vegnan producidas, cargadas si, fatgas il posten, che vegnan partidas, che vegnan commentadas e che survegnan likes e cors. Jeu tschontschel cheu buc da fotis dil giat, dil niev auto ni dalla fiasta da natalezi dalla tatta.
Ei va per publicaziuns totalmein intolerantas sco fotis dretgas, commentaris e posts rassistics e homofobs e citats ch’ein antiquai sco car e cavagl. Las plattafuormas socialas ein pleinas cun da quels posts. Jeu vesel denton strusch che zatgi intervegn e scriva a quellas persunas dad esser pli tolerants. Ins mira simplamein naven e fa il scrollen vinavon. Fuss ei buca pli tolerant, sch’ins stess en per quellas minoritads e admoness ils intolerants?
Per explicar da tgei minoritad ch’ei setracta, suondan dus exempels ch’jeu hai anflau sin facebook: «Ein Mädchen wird als Mädchen geboren. Ein Junge als Junge. Das ist Biologie, keine Ideologie. Es gibt nichts dazwischen.» In auter: «Immer werdet dia asylanta bevorzugt, alles kriagends gratis über und mier dumme schwizer müend für jeda schiisdreck zahla.»
Daquels commentars anfl’ins adina puspei, oravontut sin facebook. Mo sund’jeu sez la cuolpa, sch’jeu hai els davos onns priu encunter mintgin ed hai uss ord quei motiv rassists, homofobs e persunas da davos da glina en miu facebook? Tgi sa!
Impurtont ei denton, ch’ins pren era el mund digital posiziun e ch’ins stat en per toleranza. Per in viver emperneivel e communabel, stuein nus respectar ed tolerar mintga concarstgaun. Ei astga buc esser, che mintga persuna sa scriver ed attaccar minoritads sin facebook senza vegnir admonius. Nus stuein era el mund digital prender posiziun per nos concarstgauns ed avisar ils intolerants. Buc in ei megliers che l’auter, mo perquei ch’ins ei carschius siu en in meglier liug, perquei ch’ins sa dapli ni crei da saver dapli, ni perquei ch’enzatgi auter viva buca tenor ils agens principis ed ideologias.
Tgi essan nus schon, che nus savein giudicar, criticar e blasfemar zatgi auter? Tgi? Tgi dat a nus quei dretg?
Ei dat mo ina via per ina veta en paisch – e quei ei la via toleranta. Ord quei motiv propagheschel jeu: Sch’ins vesa sin social media che zatgi fa il posten zatgei intolerant, sch’ei quei nossa obligaziun sco concarstgaun d’admonir quel/la sin moda amicabla. Igl ei ok da commentar e scriver: «Hey, quei che ti scrivas ei total dasperas, quei va insumma buc.» Sch’ins less denton buca far ina gronda scena sin social media – quei ch’ei era capeivel – sche san ins scriver privat a quella persuna ni smaccar sil nuv «melden», lura survegn facebook ina novitad e stezza quei maletg ni quei commentari.
Sche mintgin va avon cul dretg exempel, sche daventa era social media in meglier liug. Curaschus ei numnadamein quel che stat en per auters – e buc quel che degradescha ils auters. Lein pia star en per ina populaziun toleranta ed admonir ils intolerants – el mund real sco era el digital.