La colliaziun da l’Austria al Reich Tudestg durant il temp dal naziunalsocialissem aveva chaschunà situaziuns precaras al cunfin svizzer a partir da l’onn 1938. Adina pli blers umans avevan empruvà da sa salvar cun fugir en la Svizra neutrala. Quella ha dentant serrà ses cunfins l’avust 1938.
En il Grischun avev'ins sco ch'i para interpretà in pau auter ils cumonds da Berna, da betg laschar entrar fugitivs giudaics en Svizra. Qua valeva il dretg uman dapli ch'ina lescha.
En quels temps da crudaivladad agescha en il Grischun in um cun bainvulientscha ed umanitad: Il secretari dal departament da giustia e polizia, Anton Bühler. El lascha passar blers fugitivs sur il cunfin grischun e fa cun quai frunt a las ordinaziuns federalas da Berna. Uschia ha el salvà la vita a dapli che 100 umans, oravant tut a persunas giudaicas.
Da lez temp, en quella mar d'ingiustia, era chapitani Bühler ina insla da giustia.
Ils 21 da schaner 1973, avant bunamain 50 onns, è Anton Bühler mort. Postum è el vegnì undrà per ses agir curaschus ed altruistic cun la medaglia da Yad Vashem l’onn 2001. Quai è la pli auta distincziun ch’il stadi da l’Israel surdat a persunas betg giudaicas.
Schebain che mes tat Anton Bühler ha demussà curaschi civil, n'è quai betg stà in motiv per el da pender quai vi dal zain grond. El è stà in um prudent e silenzius, ch'ha agì cun saun giudizi.
Ma tgi era Anton Bühler? Davart el n’è betg enconuschent bler. In ch’enconuscha dentant Anton Bühler è ses biadi Christian Cajochen, ch’è professer da cronobiologia a la clinica universitara psichiatrica a Basilea. El è en possess da diaris che Anton Bühler aveva scrit tranter ils onns 1936 e 1939.
Vita e cretta ha discurrì cun Christian Cajochen davart ses tat Anton Bühler e fa in pitschen omagi a quest erox grischun plitost nunenconuschent.
Ins sto bunamain sa turpegiar da pudair viver uschè quietamain en in pajais paschaivel.