Siglir tar il cuntegn

Vita e Cretta «N’hajas betg tema»

Encuraschar, consolar, far rir, inspirar, dar da ponderar u er commover profundamain. Pleds pon effectuar bler en nossa vita. Ma pon els er prender la tema a nus umans? La Sontga Scrittira cun ses messadis da betg avair tema, mussa ch'insatge uschia è bain pussibel – almain per tschertas persunas.

Il lung vestgì tut nair e la crusch enturn culiez che repaussa sin ses venter mussan fitg cler ch'el è in um da Dieu. In servient dal Segner che discurra di per di cun el en sias oraziuns. Senza quitads e temas n'è dentant era el betg. «Quitads pli che avunda», manegia l'avat Vigeli Monn cun in rir. «Temas vegnan lura era mintgatant. Quai è cler. Ed i na fiss era betg normal sche betg», concluda l'um oriund da Tujetsch che festivescha l'avrigl ses 60avel anniversari. El na saja gea betg «superman».

Ch'el ha quitads e temas ha differentas raschuns. Uschia inquieteschia per exempel ils temps intscherts che regian il mument en il mund cun in Trump e Putin. U er la dumonda co ch'ii va vinavant cun l'uman fa tema cura ch'el vesa che l'egoissem vegn adina pli ferm en la societad e la cardientscha cun viver ina etica adina pli flaivla. E lura datti era chaussas ch'èn pli persunalas e che pertutgan el directamain.

Jau na sun betg superman en quest senn!
Autur: Vigeli Monn avat claustra da Mustér

Uschia fatschenta el per exempel la dumonda co ch'i va vinavant cun la claustra da Mustér e cun la cuminanza. L'interess da vegnir pader n'è numnadamain betg gist uschè grond tar ils umens giuvens. La dumonda che sa tschenta inevitablamain or da questa situaziun è: «Pertge vulain nus anc mantegnair quest bajetg ed investir tant ed ir a batlegiar daners?»

Il patratg che la claustra na vegn forsa in di betg pli ad exister, fa bain tema ad el. Damai ch'el è dentant persvas che Dieu vegn a guardar da la chaussa, dat sia cardientscha ad el il confiert e la segirtad che quai ha tut er in futur.

Crair gida el

Bler agid per surmuntar sias temas survegn el cunzunt ord las oraziuns quotidianas. Pertge en ils psalms che vegnan là avant, hai tenor l'avat adina puspè num: «N'hajas betg tema! Confida tut quai che ti has, tut tes sentiments e tias temas a Dieu. El è preschent e maina tai en in bun futur. Sa fida da Dieu e lura vegn tut bun!» E quests pleds, quest pudair sa fidar da Dieu, gida el tar problems.

Ma betg adina tuttina bain, dat l'avat Vigeli Monn d'entellir. Inqual gia va quai era pli ditg fin ch'i sa dissolva. Per exempel sch'ils quitads èn pli profunds perquai ch'ins ha forsa gia pli ditg maglià giuaden tscherts problems u tscherts conflicts. «Ed en auters muments po quai far clic e lura èsi puspè bun», declera l'avat cun far cun ses dets il moviment tipic per in tal clic.

Bibla po dar ina perspectiva

Sper l'oraziun po en segunda lingia er la bibla gidar da prender la tema ed ils quitads a la glieud. Pertge cun leger regularmain ella, chattan ins er trasora exempels che mussan che Dieu è adina cun l’uman -  er en temp da crisa e da temas. Igl èn exempels che mussan la fin finala ch’i dat in futur e ch’ins po adina clamar agid. «E quai dat a mintga uman adina puspè nova forza d'avair ina perspectiva», explitgescha l'avat Vigeli Monn.

Jau poss clamar agid, sch'jau n'hai betg la forza da cuntinuar. E gliez è quai ch'è impurtant.
Autur: Vigeli Monn avat claustra da Mustér

Che la bibla vul prender la tema da l'uman mussa er il messadi «N'hajas betg tema!» che vegn adina puspè avant en il Veder e Nov Testament. Uschia ch'i dat en sasez per mintga di in passus en la bibla, nua ch'i ha num da betg avair tema.

Per il teolog e scienzià da religiun, Arno Arquint è quest messadi la fin finala il minz, il coc da la bibla e d'autras tradiziuns religiusas. Pertge igl è tenor el in messadi che calma noss esser e tut noss quitads da betg esser amads e d'avair nagina impurtanza en quest mund. Quest messadi possia numnadamain mussar a mintga singul uman ch'el saja impurtant cun dir: «Or da tut questas milliardas e milliardas da pussaivladads es ti naschì, pertge ch'jau hai vulì che ti es qua. » E quai po bain dar in grond sustegn, in grond confiert ed in grond sentiment d'esser vulì ed amà, manegia il teolog Arno Arquint

«Sche quai po capitar cun la cretta, lura è quai grondius. Pertge lura na stoss jau en sasez mai pli avair tema, cunquai ch'jau na poss mai pli crudar ora da questa amur», concluda el. Agiunta dentant en il medem mument che nus na sentian natiralmain betg adina uschia, perquai che nus sajan oramai umans.

Tar mintga istorgia or da la bibla poss jau persunalmain turnar a la resposta: Ti na stoss betg avair tema!
Autur: Arno Arquint teolog, scienzà da religiun, psicolog e psicoterapeut

La bibla vesa Arno Arquint sco resposta sin tut las temas da nus umans. Er perquai ch'i giaja prest be per quest tema. E tar prest mintga istorgia ch'el legia en la bibla concluda el che quella mussa: «Ti na stoss betg avair tema! Er sche ti has tema. Ed era sche ti pensas che ti stoss avair tema. Lascha ir!»

Pli cartent er pli pauca tema?

Sche persunas che crain han pli pauc tema che quellas che na crain betg dependa tenor Arno Arquint er co ina persuna crai. Sch'insatgi crai en ina moda e maniera etica e morala, uschia che la religiun è sco in catalog da reglas. Lura na crai el betg che quai gida cunter las temas. Ma sch'ina persuna ha quella profunda cretta e quel profund savair che tut è propi en urden uschia sco ella è, lura crai il psicolog e teolog schont che quella persuna ha pli pauca tema.

Per l'avat Vigeli Monn da la claustra da Mustér van persunas cartentas en mintga cas enturn auter cun la tema che quellas che n'èn betg cartentas. E cunquai ch'ellas pon implorar l'agid da Dieu, s’avria forsa er pli spert puspè ina porta per pudair cuntinuar.

Daco avain nus tema

Bain mintg’uman ha tema. Tutga la fin finala tar nossa vita gia da pign ensi. Dentant pertge avain nus tema? Tge pudain nus far en muments da tema? Ed è la tema er insatge bun? Arno Arquint dat resposta sin quellas ed autras dumondas en l’intervista qua sut.

Vita e cretta 08:00

Artitgels legids il pli savens