Istorgia cun basa scientifica e tuttina attractiva per leger – da realisar quai è stà l'intent dad ina deschina da istoricras ed istorichers da la Svizra e da l'Italia. En lur cudesch «Istorgia e lieus da la refurmaziun. In guid». En il guid proponan els dad ir sin ils fastizs dad in'epoca burascusa en l'istorgia dal 16avel tschientaner e quai en l'anteriur territori da las Trais Lias.
Poschiavo – da chasa dals Landolfis
Ina part da quest territori era la Val Puschlav. Per il guid envida l'istoricher e president da la Società Storica Val Puschlav, Daniele Papacella, lecturas e lecturs sin ina spassegiada sin ils fastizs dals Landolfis:
Per mai eran las trais generaziuns da la famiglia Landolfi in model interessant per raquintar l'istorgia da la refurmaziun en la Val Puschlav.
L'istorgia cumenza tar il pusschlavin Dolfino Landolfi. En il 16avel tschientaner ha el endrizzà a Poschiavo ina stamparia, ch'el aveva cumprà e transportà si da Venezia. Pervi da ses sustegn fervent per ils refurmaturs e lur ideas vegn el la fin dals quints perfin tschertgà da l'inquisiziun catolica.
Asil per ils pli brigliants refurmaturs da l'Italia
En la stamparia Landolfi vegnivan stampads patratgs e scrittiras refurmatoricas dals chaus pli brigliants da la refurmaziun en l'Italia. Els eran fugids da l'inquisiziun catolica en la Republica da las Trais Lias:
Quels umanists, ch'èn arrivads da l'Italia, eran ils pli impurtants intellectuals da l'epoca.
Gist en il 16avel tschientaner eri en las Trais Lias anc pussibel da discurrer libramain da religiun. Uschia n'era la Val Puschlav betg ina val a la periferia, ma sco territori da las Trais Lias amez ils scumbigls europeics da la refurmaziun.
Collavuraziun scientifica tranter Grischun e Vuclina
Il guid als lieus da la refurmaziun en l'anteriur territori da las Trais Lias è naschì sco cooperaziun scientifica sur cunfin. In'ovra reussida, concluda er il minister da cultura grischun, Jon Domenic Parolini:
Quest'ovra, quest guid, è in bun exempel da la cumbinaziun tranter scienza retschertgada dals istorichers e sia intermediaziun ad in public pli vast.
Medemamain è il guid er ina collavuraziun sur cunfin: Tranter istoricras ed istorichers da duas regiuns, che na partan betg be bunas regurdanzas a lur istorgia cuminaivla, dal Grischun sco regiun, che dominava ina giada la Vuclina.
Perquai è cumparì il guid en dus linguas: Per tudestg e sut il titel «Guida alla storia e ai luoghi della riforma» er en taglian.