Qua na sun jau anc mai stà - En la miniera dal Gonzen
Mintga giada cura che nus grischuns giain vers Turitg u er vers il principadi da Liechtenstein giain nus sper el or: Il Gonzen. In culm gist sper Sargans ch'è 1830 meters aut. Ed en el sa zuppan 90 kilometers galarias d'ina veglia miniera da mineral da fier.
Nossa reportra Prisca Bundi è bain ida savens sper il Gonzen or – dentant en el n'è ella anc mai stada. Nairas uras pia da midar quai.
audio
Bunura: Miniera da Gonzen a Sargans
03:54 min, ord Actualitad dals 27.07.2017.
laschar ir. Durada: 3 minutas 54 Secundas.
audio
Saira: Ina visita en la miniera dal Gonzen cun Rinaldo Caduff
03:09 min, ord Actualitad dals 26.07.2017.
laschar ir. Durada: 3 minutas 9 Secundas.
audio
Mezdi: La miniera dal Gonzen – activa durant plirs tschientaners
02:12 min, ord Actualitad dals 26.07.2017.
laschar ir. Durada: 2 minutas 12 Secundas.
L'istorgia dal Gonzen
Gia avant radund 2'000 onns han noss antenats scuvrì il crap cun en fier al Gonzen. Da quai temp han ils umans er cumenzà ad explotar il mineral da fier. Enturn l'onn 1300 hai dà en la regiun emprims implants per luentar il crap. Davent da quai temp èsi adina vegnì explotà material or dal Gonzen. Il 1919 è lura la «Eisenbergwerk Gonzen SA» vegnida fundada. Lura lavuravan tranter 150 e 180 persunas en il culm. Il 1942 eran quai 380 lavurers.
Il 1966 èsi stà finì cun explotar, ils pretschs mundials èn crudads ed i n'ha betg pli rendì dad explotar il mineral da fier. Or da quel han ins gudagnà hematit, magnetit e hausmannit. Dapi il 1983 pon ins grazia a la «Pro Gonzenbergwerk» ir a visitar almain ina part da la veglia miniera.