«My God, what have we done!», («Dieu, tge avain nus fatg») ha il co-pilot Robert Lewis scrit ils 6 d'avust 1945 en ses diari. Ils 6 d'avust 1945 han ils Stadis Unids bittà giu la bumba atomara «Little Boy» sur il center da la citad Hiroshima. La bumba è explodida 600 meters sur la citad. Dals 350'000 abitants da la citad en il vest dal Giapun en mortas avant 80 onns radund 70'000 persunas immediat. Fin la fin december da l'onn 1945 è il dumber s'augmentà sin il dubel. La bumba atomara ha destruì quasi cumplettamain la citad Hiroshima – 80% dals edifizis en il center da la citads èn vegnids destruids.
Il president american da lezzas uras, Harry Truman, ha giustifitgà l'applicaziun da la bumba atomara cun ina fin pli sperta da la guerra. Uschia as haja salvà la vita da millis americans. Vi da quella legitimaziun sa tegna l'America fin oz.
Il «Manhattan – Projekt»: svilup da la bumba atomara
Gia onns avevan ils Stadis Unids lavurà vi dal svilup d'ina bumba atomara, l'uschenumnà «Manhattan-Project». Il project ha custà passa 2 milliardas dollars. En sasez avevan ils Stadis Unids sviluppà la bumba atomara per duvrar ella encunter la Germania – lezza aveva dentant capitulà il matg 1945. Restà era il Giapun, ch'ha enavant fatg resistenza fin la mort. Ina invasiun da l'insla saja stada ina memia gronda ristga per ils Stadis Unids, uschia ch'els han mess sin la bumba.
«Enola Gay» sgola cun la bumba en direcziun Giapun
In taifun ha stuschà l'acziun ch'era en sasez gia planisada per il prim d'avust. Tschintg dis pli tard sa metta l'aviun «Enola Gay» da la Airforce en viadi en direcziun Giapun. A bord: la bumba cun ina forza da siglientar stimada da 12'500 tonnas TNT.
La defensiun da l'aria dal Giapun ha bain vis l'aviun «Enola Gay» ed ils dus aviuns accumpagnants. Ma perquai che la flotta è stada uschè pitschna eran ils Giapunais sco emprim da l'avis ch'i sa tracta dad exploraturs. La defensiun giapunaisa decida da betg tschiffar ils aviuns – in sbagl mortal.
9 d'avust 1945: Nagasaki
Trais dis suenter Hiroshima bitta in aviun american giu in'ulteriura bumba atomara sur la citad Nagasaki. Al lieu d'armaziun vegnivan quella giada tranter auter bajegià torpedos, cun ils quals il Giapun aveva attatgà Pearl Harbor. La fabrica dad armas vegn fallada per dus kilometers. La bumba destruescha prest la mesadad da la citad. Almain 22'000 persunas era mortas immediatamain. Ils 15 d'avust 1945 annunzia l'imperatur Hirohito en in pled la capitulaziun dal Giapun. Cun quella finescha la Segunda Guerra mundiala ils 2 da settember 1945 er en l'Asia.
Or da l'archiv
Betg be ils pajais cun blera pussanza ed armadas grondas èn s'interessads per la bumba atomara. Avant passa 60 onns avev’ins era cumprà en Svizra uran per fabritgar in’atgna bumba atomara. Ina Marella aveva tematisà quai.