Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Exteriur La teoria da la relativitad dad Einstein è cumprovada

Per l'emprima giada insumma han astrofisichers pudì observar directamain las undas da gravitaziun ch'il fisicher Albert Einstein ha prognostitgà avant 100 onns. Quai han ils astro-fisichers da l’observatori american Ligo communitgà sez.

Ils astro-fisichers da l'observatori Ligo dals Stadis Unids han preschentà lur scuverta a Washington. La scuverta saja degna ad in premi Nobel e marcheschia il cumenzament dad in’era nova da l’astronomia, lauda il mund da la perscrutaziun lur scuverta.

Purtret da Rainer Weiss
Legenda: Reuters
Nus avain construì ina sort da telescop ed avert in champ dil tuttafatg nov.
Autur: Rainer Weiss in dals fundaturs dal LIGO, MIT

Ella saja cumparabla al mument, nua che Galileo Galilei haja drizzà per l’emprima giada in perspectiv envers il tschiel.

Albert Einstein in portrait.
Legenda: Il bap da la teoria da la relativitad - il fisicher tudestg Albert Einstein. Keystone

Las undas èn ina part centrala da la teoria da la relatividad

Cun lur scuverta hajan ils perscrutaders dal spazi cumprovà ina predicziun ch’il fisicher legendar Albert Einstein aveva fat avant 100 onns. Ellas tutgan tar las predicziuns spectacularas da la teoria generala da la relativitad ed èn ina part centrala da quella.

Da pudair mesirar ellas signifitga dad avair in instrument fundamentalmain nov per mesirar il spazi, di la directura dal Max-Planck-Institut per fisica da gravitaziun a Potsdam, Alessandra Buonanno. Dapi passa 50 onns tschertgan fisichers la cumprova per las undas da gravitaziun.

las notizchas originalas cun la teoria da la relativitad.
Legenda: Il manuscript dad Albert Einstein - quest èn las notizchas originalas cun la teoria da la relativitad. Keystone

Undas da gravitaziun defurmeschan il spazi

Undas da gravitaziun datti en emprima lingia lura, cura che objects gronds sco stailas vegnan acceleradas. Lura stendan e smatgan ellas ensemen il spazi. Ellas sa derasan cun la sveltezza da la glisch e defurmeschan il spazi. Dapli massa che vegn muentada, pli fermas che las undas èn.

Da congualar è quel effect cun las undas ch’igl dat sin ina surfatscha, cura ch’in crap vegn bittà en l’aua. Tenor Einstein causescha mintga corp accelerà undas da gravitaziun. Quai vala dimena era per in automobilist, ch’accelerescha avant in’ampla.

Cunquai ch’ellas èn dentant savens fitg pitschnas, supponiva Einstein sez, chi’ns na vegni mai da pudair mesirar ellas.

in tecnicer è vi dad ina da las opticas da LIGO.
Legenda: Lavur en il observatori - in tecnicer è vi dad ina da las opticas da LIGO. Keystone

Pudair mesirar undas da gravitaziun avra in’era nova

Il observatori spezial LIGO a Livingston e Hanford en ils Stadis Unids ha mesirà la signatura da 2 foras nairas che fusiuneschan. Quai saja betg mo la conferma per l’existenza dad undas da gravitaziun, ma era l’inizi dad ina nova era da l’astronomia.

“Nus avain construì ina sort da telescop ed avert in champ dil tuttafatg nov” di in dals fundaturs dal LIGO, Rainer Weiss, dal Massachusetts Institute of Technology MIT.

RR novitads 17:00

Artitgels legids il pli savens