Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Premi Nobel 2021 Premi Nobel per chemia va a David MacMillan e Benjamin List

La metoda ha er contribuì che la chemia è daventada pli ecologica.
Autur: Johan Åqvist Parsura dal comité Nobel per chemia

Il premi Nobel per chemia va quest onn al perscrutader tudestg Benjamin List ed a l'american David MacMillan. Els vegnan onurads per lur metodas dad accelerar reacziuns chemicas, sco quai che l’academia roiala svedaisa per las scienzias a Stockholm communitgescha.

Ils dus scienciads han sviluppà in nov instrument per la construcziun da moleculs – l’organokatalisa asimmetrica. Els han sco emprims mussà ch'in catalisatur po essar in molecul organic e betg mo in metal u in encim. Catalisaturs èn moleculs che accelereschan ina reacziun chemica, senza vegnir consumads durant la reacziun. Cun la metoda svilupada da List e MacMillan san ins tranter auter produzir medicamens spert, economic e segir. Ins po numnadamain produzir gist la dretga furma da la substanza (dretga u sanestra).

Tge è asimmetria en la chemia?

Avrir la box Serrar la box

I dat moleculs ch'èn bajegiads identics, cun il medems atoms e lioms tranter quels, mo ch'els en il maletg reflectà d'in l'auter. Analog al maun dretg e sanester.

Quai para d'esser ina piculezza, è dentant oravantut en la medischina fetg impurtant. In molecul po esser effectivs, l'auter schizunt toxics.

In enconuschent exempel è il medicament «Contergan». La fallida furma da la substanza activa Thalidomid ha caschunà defurmaziuns tar millis uffants enturn l'onn 1960.

Ils premis Nobels ch'èn mintgamai dotads cun 1,06 milliuns francs, vegnan surdads ils 10 da december – il di da la mort d’Alfred Nobel, il donatur dal premi.

185 purtadras e purtaders dal premi

Avrir la box Serrar la box

Il premi Nobel per chemia è fin ussa vegnì surdà a 185 perscrutadras e perscrutaders. Il Brit Frederick Sanger è schizunt vegnì onurà duas giadas.

RTR novitads 14:00

Artitgels legids il pli savens