Update dals 29 da mars - Wolodimir Selenski è pront da s'inscuntrar cun Xi Jinping

29 da mars

• Il president da l'Ucraina, Wolodimir Selenski, è tenor atgnas indicaziuns pront da s'inscuntrar cun il president chinais Xi Jinping en l'Ucraina. El veglia discurrer cun Xi, ha ditg Selenski en in'intervista cun l'agentura da novitads AP. Dapi che la Russia haja attatgà l'Ucraina, n'haja el betg pli gì contact cun il president da la China. Uschia ha Xi suenter sia visita a Moscau, uss er in'invitaziun da l'Ucraina. Ils 20 da mars è el s’inscuntrà cun il president russ, Wladimir Putin, a Moscau.
• Ils Stadis Unids na partan betg pli tschertas datas davart lur armas atomaras cun la Russia. Quai sco reacziun sin il fatg ch'il president russ Wladimir Putin ha visà l'ultima cunvegna d'armaziun cun ils Stadis Unids. L'uschénumnada cunvegna da «New Start» è l'ultima gronda cunvegna davart la controlla d'armas ch'era anc restada tranter ils Stadis Unids e la Russia. Putin veglia però vinavant sa tegnair vi da la limita per armas atomaras. Cunquai che Moscau na parta ussa naginas infurmaziuns, hajan er ils Stadis Unids interrut il barat. Uschia in pledader da la regenza americana.

28 da mars

• L'organisaziun per dretgs umans Amnesty International renfatscha al vest «morala dubla». En ses nov rapport lauda ella bain la reacziun resoluta dal vest sin l'aggressiun da la Russia cunter l'Ucraina. En auters cas sco tar violaziuns dals dretg umans en l'Arabia Saudita e l'Egipta vegnia però reagì auter. Qua manchian mesiras, uschia Amnesty International. En ses rapport s'exprima l'organisaziun er davart la Svizra. Uschia vegn ludà la generusadad da prender si fugitivs da l'Ucraina. Questa pratica stettia però en cuntradicziun cun l'agir restrictiv tar autras gruppas da fugitivs. Davart la Svizra ha ella plinavant crititgà ils servetschs secrets: las pli vastas cumpetenzas da quels a cust dals dretgs fundamentals en Svizra.

26 da mars

• L'Ucraina pretenda ina sesida dal Cussegl da segirezza da l'ONU, perquai che la Russia vul staziunar armas atomaras en il Belarus. Las ultimas decleraziuns da la Russia sajan ina ulteriura provocaziun dal reschim da Putin, hai num en ina communicaziun. Il staziunament d'armas aromaras en il Belarus cuntrafetschia a cunvegnas internaziunalas. L'Ucraina appellescha er a la societad dal Belarus d'evitar che talas armas sa tschentan sin lur territori. Dals commembers dal Cussegl da segirezza pretenda l'Ucraina da prender mesiras effizientas.
• Wladimir Putin ha annunzià da vulair staziunar armas atomaras tacticas en il Belarus. Uschia sajan sa cunvegnidas las regenzas a Moscau e Minsk. Quai saja ina reacziun sin eventualas furniziuns da muniziun d'uran da la Gronda Britannia a l'Ucraina. En la televisiun statala ha Putin punctuà che la Russia na cuntrafetschia betg a contracts internaziunals cun staziunar questas armas en il Belarus. Armas atomaras tacticas na cuntanschan betg distanzas uschè lungas sco rachetas intercontinentalas.
• Il correspundent da l'Europa da l'Ost da SRF, Peter Balzli valitescha questa annunzia sco propaganda. La situaziun da privel na sa midia betg perquai ch'attatgas atomaras sajan gia uss pussiblas dal territori da la Russia.

25 da mars

• La situaziun a la front a Bachmut en l'Ucraina saja stabila. Quai ha il cumandant da l'armada ucranaisa communitga sin Facebook. Grazia a las grondas stentas da l'armada ucranaisa sajan ins vegnids da far frunt a las attatgas severas da la Russia, schia il cumandant. A l'armada russa èsi avant gartegià da far progress e da conquistar regiuns enturn la citad. Verificaziuns objectivas ed independentas en chaussa n'èn betg pussaivlas. Bachmut è ina citad en l'ost da l'Ucraina che la Russia emprova gia dapi intgin temp da conquistar.

24 da mars

• L'Uniun europeica vul s'engaschar per chattar ils uffants ucranais ch'èn probablamain vegnids deportads dals Russ. La presidenta da la cumissiun da l'UE Ursula von der Leyen ha annunzià ina conferenza internaziunala en chaussa. Cura e nua che la conferenza duai avair lieu n'è anc betg cler.
  Ins sappia da passa 16’000 uffants deportads. Da quels sajan turnads enfin uss be 300, ha ditg von der Leyen a Brüssel. Investigaders fan responsabel Wladimir Putin per la deportaziun d'uffants or da territoris ucranais occupads da la Russia. En quest connex ha la dretgira penala internaziunala er relaschà in cumond d'arrest per il president russ Wladimir Putin. La Russia pretenda ch'ins haja mess en segirezza ils uffants avant ils cumbats.

23 da mars

• En l'Ucraina han ins vis in vehichel vegl dal militar svizzer – in Eagle 1. Quai rapporta la gasetta NZZ. Il secretariat da stadi per economia Seco, ha annunzià da sclerir danunder che quest vehichel vegn. Tenor retschertgas da la NZZ ha la Svizra vendì avant passa 30 onns 36 tals Eagles al Danemarc. Lez haja dà vinavant il 2013 27 da quels ad ina firma tudestga – cun lubientscha svizra. Questa firma haja suttascrit ina decleraziun da betg exportar ils Eagles.

00:39

video

Schweizer Panzer in der Ukraine aufgetaucht

Or da Tagesschau dals 23.03.2023.

laschar ir. Durada: 39 Secundas.

• Dapi passa in onn ès i gia guerra en l’Ucraina. In rapport da la regenza ucranaisa, fatg ensemen cun la Banca mundiala e la cumissiun europeica mussa che la guerra ha chaschunà donns da 135 milliardas dollars. Il pli bler donn haja dà tar chasas d'abitar, suandà da las vias e l'energia, sco per exempel lingias d'electricitad. En il rapport èsi era scrit quant blers daners ch'i vegn a duvrar per reconstruir dal tut il pajais e l'economia. Ils custs totals muntian stan uss a passa 400 milliardas dollars.
• La segirezza nucleara a Saporischja en l'Ucraina saja en ina situaziun precara. Quai ha ditg Rafael Grossi, il schef da l'Agentura internaziunala da l'energia nucleara en ina communicaziun. L'electricitad per l'ovra atomara vegnia dapi trais emnas be pli sur ina lingia d'electricitad externa. Sche quella vegn donnegiada, maina quai ad ina perdita totala dal provediment d'electricitad extern. La davosa lingia d'electricitad d'urgenza restada en l'ovra atomara vegnia actualmain reparada.

19 da mars

• Il president da la Russia, Waldimir Putin, ha visità la citad occupada Mariupol. Quai ha la Russia annunzià. El haia s'infurmà da la situaziun e s'inscuntrà cun abitants da la citad. I sa tracta da l'emprima visita en il territori occupà dapi il cumenzamain da la guerra. Mariupol è ina citad da port a la Mar Naira en il sid da l'Ucraina. Suenter grevs cumbats ha la Russia conquistà questa citad il matg da l'onn passà.

17 da mars

• Pervia da crims da guerra supponids ha la curt penala internaziunala relaschà in cumond d'arrest per Wladimir Putin, il president russ. Curt suenter l'invasiun russa en l'Ucraina ha la curt penala internaziunala tramess investigaturs ed investigaturas en l'Ucraina. Els han intercurì sche l'armada russa fa crims da guerra en l'Ucraina. Atgnamain fiss la curt internaziunala responsabla sche pajais n'imponan betg sez il dretg. La Russia ed er auters pajais na renconuschan dentant betg la curt penala internaziunala, e lur dretg da persequitar persunas per crims.

14 da mars

• L'Ucraina po er vinavant exportà graun dals ports a la Mar Naira. La Russia haja prolungà la cunvegna per dus ulteriurs mais, quai rapporta l'agentura da novitads russa Tass, sa referind sin il minister da l'exteriur russ. Avant bun in onn aveva la Russia scumandà dad exportar graun sur ils ports. La cunvegna ch'era reussida sut la mediaziun da l'ONU e la Tirchia pussibilitescha l'export da graun ucranais tras la Mar Naira che vegn controllada da la Russia.

9 da mars

• L'Ucraina annunzia bleras attatgas cun rachetas la bun'ura. Tranter auter sajan la chapitala Kiev e las citads Charkiv ed Odessa pertutgadas. Er questa giada saja infrastructura critica stada en mira da las attatgas, rapportan las autoritads ucranaisas. Differentas regiuns dal pajais n'hajan nagina forza electrica. Er la colliaziun cun l'ovra atomara Saporischschja saja interrutta.

8 da mars

• Ils fastizs mainan en l'Ucraina. Servetschs secrets suspectan ch'ina gruppa pro-ucranaisa è responsabla per la sabotascha da las pipelines da gas Nord Stream. Tenor la «Zeit» ha la gruppa operà cun ina jacht d'ina interpresa che tutga a dus ucranais. La sabotascha da la Nord Stream ha chaschunà la stad confusiun: i è vegnì suspectà che la Russia è la culpa, dentant fiss il motiv intschert. Nord Stream tutga tar l'infrastructura russa, ed ella ha en il passà fatg gronds gudogns cun l'export da gas tras quella. Ils novs indizis vegnan da retschertgas uffizialas da la Germania, la Svezia, il Danemarc, l'Ollanda ed ils Stadis Unids. Mussaments clers na datti dentant fin uss anc betg.

6 da mars

• Jewgeni Prigoschin, il fundatur da la gruppa da mercenaris Wagner, smanatscha a la regenza a Moscau – perquai che la muniziun manchia. El vegnia a retrair sia glieud da la citad cumbattida Bachmut. La gronda part da la muniziun empermessa il favrer per sias truppas na saja anc betg vegnida furnida, ha Prigoschin ditg en in video sin Telegram. Il schef dals mercenaris russ crititgescha regularmain ils schefs da defensiun ed ils aut generals russ.
• Mo sche la Russia sa retiria da l’Ucraina, saja pussibel da manar discurs da pasch. Quai ha ditg il chancelier tudestg Olaf Scholz en in’intervista cun l’emettur american CNN. Il president russ stoppia chapir ch’el na vegnia betg ad avair success cun sia invasiun. Da retrair da las truppas russas saja la suletta basa per discurs da pasch. Plinavant ha Scholz ditg, ch’el na craja betg che la China vegnia a furnir armas a la Russia. Sche quai capitia dentant tuttina avess quai consequenzas, ha manegià il chancelier tudestg senza vegnir pli concret.

audio

Scholz davart las cundiziuns per discurs da pasch

00:12 min, ord RTR Audio dals 06.03.2023. Maletg: Reuters

laschar ir. Durada: 12 Secundas.

4 da mars

• Radund 2'000 persunas han demonstrà a Berna sut il motto «Stand with Ucraine». Ellas pretendan che la Svizra cuntinuescha cun il sustegn per l'Ucraina, u augmenta quel. Las demonstrantas ed ils demonstrants pretendan vinavant «nagin franc per l'aggressur». Organisà la demonstraziun avevan la PS, ils Verds, ils Verd-liberals, l'AdC e l'Uniun ucranaisa da la Svizra. Suenter la radunanza da la glieud sin la Schützenmatte duai in pled da cusseglieras e cussegliers naziunals e da l'ambassadur ucranais suandar sin la plazza da la Confederaziun.
• Ils pajais da l’UE duessan ponderar a moda seriusa da metter a disposiziun a l’Ucraina era aviuns da cumbat. Quai ha ditg la presidenta dal parlament europeic Roberta Metsola tar sia visita en la citad Lwiw en il vest da l’Ucraina. A Lwiw è Metsola sa participada ad ina conferenza internaziunala. Là vai surtut per la dumonda co ch’ins po far responsabla la Russia per l’agressiun ed il terror. La presidenta dal parlament da l’UE ha entupà, tranter auter, er il president ucranais Wolodimir Selenskyj.
• La situaziun da l’armada ucranaisa daventa adina pli precara en la citad cumbattida Bachmut en l’ost dal pajais. Dapi emnas emprova l'armada russa da conquistar la citad. In cumandant ucranais descriva la situaziun sco «ina chasa da maz per omaduas varts», tenor in chanal da novitads ucranais. L'armada russa emprova da circumdar la citad, e restrenscher las vias da provediment da l'armada ucranaisa. Quai gartegia pli e pli fitg, dian ils servetschs secrets da la Gronda Britannia, che rapportan regularmain lur vista sin la guerra. Las infurmaziuns na pon vegnir verifitgadas independentamain.

Prim da mars

• Il parlament finnlandais è d'accord dad ir en la NATO. El ha vuschà cun gronda maioritad per ina midada da lescha proponida da la regenza. Il president finnlandais Sauli Niiniströ ha annunzià da vulair metter en vigur la lescha immediat. Uss dependi da la Tirchia e l'Ungaria. Quels dus pajais da la NATO n'han anc betg dà lur consentiment. La Finnlanda ha in lung cunfin cun la Russia. En vista a l'attatga russa sin l'Ucraina avevan la Finnlanda e la Svezia dumandà il matg passà da daventar commembers da la Nato.
• Il parlament ucranais è sa drizzà al parlament federal a Berna. Tar la consultaziun dal parlament ucranais vai per la dumonda, sche pajais pon dar enavant armas or da producziun svizra a l'Ucraina per il cumbat cunter l'attatga russa. Actualmain na lubescha la Svizra betg quai, confurm a la lescha vertenta. Ina brev or da l'Ucraina cun questa dumonda saja arrivada. Quai ha il president da la cumissiun per la politica exteriura dal Cussegl naziunal, Franz Grüter, confermà envers l'agentura da novitads Keystone-SDA. L'Ucraina giavischia in discurs virtual. Tenor ina retschertga per incumbensa da Tamedia e 20 minutas vulan 50% dals votants lubir ad auters pajais da dar vinavant armas or da producziun svizra a l'Ucraina. 46% eran encunter. 4% n'han fatg naginas indicaziuns. Il resultat mussa in gronda differenza tranter las generaziuns. Votantas e votants pli giuvens èn stads pli sceptics che la pli veglia generaziun.

25 da favrer

• A Turitg han tschients da persunas pretendì da chalar da furnir armas a l'Ucraina, e da chalar cun las sancziuns cunter la Russia. Er a Turitg ha l'allianza «Finì cun la guerra» condemnà l'invasiun russa en l'Ucraina. Quasi dal medem temp èn Russas e Russ sa radunads en in auter lieu a Turitg ed han medemamain condemnà la guerra criminala. A Genevra han demonstrantas e demonstrants prendì part d'in marsch da solidaritad per l'Ucraina.
• La Russia renviescha la Svizra sco intermediatura da pasch en la guerra da l'Ucraina. L'argumentaziun è che la Svizra haja surpiglià las sancziuns dal vest cunter la Russia e na saja uschia betg pli in stadi neutral. Il venderdi aveva cusseglier federal Ignazio Cassis ditg avant l'ONU a New York che la Svizra saja adina pronta da retschaiver tuts vid ina maisa per lavurar per la pasch.

24 da favrer

01:04

video

La minuta da silenzi per l’Ucraina a Cuira

Or da Telesguard dals 24.02.2023.

laschar ir. Durada: 1 minuta 4 Secundas.

• Per commemorar il cumenzament da la guerra en l’Ucraina ha dà il venderdi er en l’entira Svizra oraziuns da pasch e demonstraziuns politicas. En l’Europa han las ambassadas ucranaisas appellà ad ina minuta da silenzi a las nov per las unfrendas da la guerra en l'Ucraina. En Svizra han las baselgias dà suatientscha a quest appel e laschà tutgar ils zains per tschintg minutas curt avant las nov.
• Il 2022 hai dà in record da donaziuns per las organisaziuns d’agid en Svizra. Ellas hajan rimnà passa 380 milliuns francs per l’Ucraina, scriva la fundaziun Zewo. Enfin ussa era vegnì rimnà il pli bler per il terratrembel sutmarin en l’Asia il 2005. Là eran vegnids ensemen 300 milliuns francs. La chadaina da fortuna ha rimnà var 1/3 da las donaziuns per l’Ucraina cun 130 milliuns francs.
• Il ministeri da l’exteriur a Peking ha publitgà in plan da dudesch puncts. Quel pretenda in dialog tranter las partidas da conflict. Sco emprim dovria ina pausa da cumbat. En pli ha la China suttastritgà ch’armas atomaras na dastgian per nagin pretsch vegnir duvradas. Er stoppian las ovras atomaras vegnidas protegidas. Fin uss na datti naginas reacziuns uffizialas sin quest plan. L’emna passada aveva Peking annunzià a la Conferenza da segirezza a Minca d’elavurar in agen plan da pasch per l’Ucraina.
• Il president ucranais Wolodimir Selenski è sa drizzà a la populaziun via Twitter a chaschun dal di commemorativ: Milliuns umans sajan quest di sa decis per l’Ucraina. Els n’hajan betg tschernì ina bandiera alva, mabain ina blau-melna, vul dir: betg per la capitulaziun, mabain per l’Ucraina. I saja stà in onn plain dolurs e tristezza. Dentant er in onn plain fidanza ed unitad – uschia Selenski vinavant. Il 2023 vegnia ad esser l’onn da la victoria per l’Ucraina.
• Tar sia sesida extraordinaria areguard l’attatga russa sin l’Ucraina ha la radunanza plenara a New York approvà ina resoluziun. 141 dals 193 stadis commember – tranter auter er la Svizra – han approvà la resoluziun che suttastritga er l’integritad territoriala da l’Ucraina. Ses stadis sper la Russia han refusà ella. Auters stadis s’èn abstegnids da lur vuschs, uschia er la China. La resoluziun n’è betg lianta.
• Gia avant la radunanza plenara ha cusseglier federal Ignazio Cassis condemnà l’agressiun da la Russia envers l’Ucraina. El ha pretendì da respectar il dretg internaziunal e s’è referì sin la Charta da l’ONU che scumonda guerras d’attatga. La finamira saja che la guerras dal passà na sa repetian betg. Ils Ucranais e las Ucranaisas haja il dretg da viver en pasch.
• En las ovras atomaras da l’Ucraina hai gia dà passa 40 incidents dapi l'entschatta da la guerra avant in onn tenor la bilantscha intermediara da l’Agentura internaziunala da l’energia nucleara IAEA a chaschun dal di commemorativ. I saja stà cletg ch’i n’haja fin uss anc dà nagin accident nuclear. Ins stoppia far tut per evitar in tal risico, ha communitgà il schef da l’agentura, Rafael Grossi. Concret ha la IAEA menziunà en sia retrospectiva l’occupaziun temporara da Tschernobyl tras truppas russas, sco er la situaziun tendida enturn Saporischja, la pli gronda ovra atomara da l’Europa.

22 da favrer

• La unda da solidaritad cun las persunas pertutgadas da la guerra en l'Ucraina è istorica. La Chadaina da fortuna haja en tut rimnà 130 milliuns francs donaziuns per las unfrendas da la guerra. Quai è la segund auta summa en sia istorgia. Dapli donaziuns ha la populaziun svizra mo fatg per las unfrendas da la catastrofa da tsunami il 2004, cun 228 milliuns francs. Enfin oz ha la Chadaina da fortuna sustegnì 90 projects umanitars en l'Ucraina cun dapli che 50 milliuns francs.

21 da favrer

• La Russia na vegn temporarmain betg a resguardar pli la cunvegna «New Start». La cunvegna tranter la Russia ed ils Stadis Unids limitescha la producziun d'armas atomaras dals pajais. I saja ina interrupziun temporara, di il president russ, e betg ina disditga. La Gronda Britannia e la Frantscha sviluppeschian lur armas atomaras, e drizzian or quellas envers la Russia. «New Start» è la davosa cunvegna da discharmament atomar che vala anc per la Russia ed ils Stadis Unids, che possedan ils pli gronds arsenals atomars dal mund. La cunvegna limitescha ils arsenals sin mintgamai 1'550 detunaturs atomars ch'èn pronts d'agir, ed 800 sistems purtants per quels. Plinavant dastgan ils pajais far visitas per la verificaziun da las cundiziuns tar in l'auter e ston dar liber infurmaziuns tar lur arsenals ad in l'auter.
• Per il grond pled da president Putin è l'elita politica e militara dal pajais sa radunada a Moscau. I saja in temp istoric, cun midadas irreversiblas. La Russia haja fatg tge ch'ella possia per proteger la populaziun dal Donbass en moda paschaivla. Il Vest haja preparà davos il dies da la Russia in auter scenari. Lura ha Putin annunzia programs d'infrastructura per ils territoris occupads en il Donbass ed in fond per ils survivents da las unfrendas da la guerra en l'Ucraina. Ed el ha ditg che l'armada russa saja nunsurventschaivla sin il champ da la battaglia. Davart las sancziuns dal Vest ha el ditg che la producziun en ils secturs principals civils saja creschida, e betg sminuida, sco ch'il Vest haja spetgà. El ha renvià sin success apparents da l'agronomia russa. Il Vest stoppia suffrir bler pli fitg da las sancziuns. El ha er menziunà la cultura en il Vest: bleras persunas en il Vest sappian ch'ellas «vegnan manadas en ina catastrofa spirituala». En quai connex numna el lètgs omosexualas e la destrucziun da l'identitad naziunala.

20 da favrer

• Il president american Joe Biden ha visità surprendentamain l'Ucraina. Avant sia visita planisada en la Pologna ha Biden anc fatg in stop a Kiev ed è s'inscuntrà là cun il president ucranais Wolodimir Selenski. Per motivs da segirtad n'era l'inscunter betg vegnì annunzià. Igl è l'emprima giada dapi che la guerra ha cumenzà che Biden visita l'Ucraina. La visita ha ina gronda muntada simbolica – sco segn per il sustegn dal pli grond e pli pussant allià.