Siglir tar il cuntegn

Futur da la lingua Vegn il rumantsch a murir ora?

Cun ses 60'000 pledaders e pledadras è la lingua rumantscha sin la glista dad UNESCO da las linguas mundialas periclitadas. Gia ditg datti discussiuns sche il rumantsch vegn a murir ora u betg. En il medem mument datti fitg blers projects e sustegn per promover il rumantsch.

Sin livel federal, chantunal u era da pliras organisaziuns: purschidas per promover il rumantsch datti bleras – malgrà il status da lingua periclitada. Uschia haja il rumantsch era blers avantatgs en congual cun autras linguas u pajais: Il rumantsch vaglia sco quarta lingua naziunala, ella ha in tschert prestige ed i dat ina voluntad politica ed ina conscienza dal stgazi cultural e linguistic.

audio
Rumantsch: quant ditg vegni anc a dar la lingua?
ord Actualitad dals 28.01.2022.
laschar ir. Durada: 2 minutas 57 Secundas.

In'impurtanta pitga per il mantegniment dal rumantsch è la scolaziun. Pervia dal svilup demografic, la germanisaziun e la depopulaziun s'ha reducì la cifra da scolars e scolaras rumantschas marcant. Mo anc var 1'800 scolars e scolaras vegnan instruidas per il mument en rumantsch sco emprima lingua sin livel da la scola populara – avant 10 onns era quai anc 600 uffants dapli.

Quai èn cifras alarmantas
Autur: Alexi Nay collavuratur Uffizi per la scola populara ed il sport GR

Sin livel da scolas medias e scolas autas è l'interess dad instrucziuns rumantschas anc adina dat. Quai di Gion Lechmann, il manader da l'Uffizi da scolas medias e scolas autas. Per el saja fitg impurtant che las scolas mettan a disposiziun las purschida e la cuntinuitad da savair far ina scolaziun rumantscha davent da la scola primara enfin la fin da scola media ed era inqualas scolas autas. Questa bilinguitad saja in grond avantag per scolars e scolaras. Quai era per quels e quellas che fan suenter ina scolaziun da magister u magistra. Senza quellas persunas na savess la lingua rumantscha betg vegnir dada vinavant a generaziuns futuras.

Era a la scola auta pedagogica a Cuira datti anc adina in grond interess da students e studentas rumantschs da far la scolaziun sco persuna d'instrucziun bilingua.

audio
Co statti cun il rumantsch en las scolas?
ord Actualitad dals 28.01.2022.
laschar ir. Durada: 4 minutas 19 Secundas.
La cifra da students e studentas rumantschas a la PH è adina pli u main constanta. Ils ultims 10 ons avain nus scolà en media mintg'onn 16 persunas d'instrucziun rumantschas.
Autur: Gian Paolo Curcio rectur Scola auta da pedagogia dal Grischun SAPGR

El na tema betg ina diminuziun da students e studentas rumantschas en ils proxims onns. Tenor resuns da students e studentas saja la scolaziun bilingua ideala per persunas rumantschas, perquai ch'els sajan uschia pli flexibels. Els na possian betg mo instruir per tudestg en autras parts da la Svizra, mabain han era la pussaivladad da turnar da tuttas uras en las valladas rumantschas.

Ord l'archiv

video
Pli paucas persunas discurran rumantsch: Statistica e reacziuns
Or da Telesguard dals 12.04.2005.
laschar ir. Durada: 2 minutas 53 Secundas.

RTR actualitad 07:00

Artitgels legids il pli savens