Siglir tar il cuntegn

Header

audio
Statistica davart rumantsch: Recapitulaziun e posiziuns
Or da Actualitad dals 14.01.2023. Maletg: RTR
laschar ir. Durada: 4 minutas 41 Secundas.
cuntegn

Betg vischnancas rumantschas Sceptica tar Muntogna da Schons e Surses

Per l'Uffizi federal per statistia datti a partir da quest onn duas vischnancas rumantschas pli pauc. Il Surses e la Muntogna da Schons midan en la statistica tar la Svizra da lingua tudestga. En las vischnancas s'èsi surprais da quel resultat.

15 vischnancas èn tenor l'Uffizi federal per statistica anc da lingua rumantscha – 10 en Surselva e 5 en Engiadina/Val Müstair. Cun quai na datti – silmain tenor quella statistica – betg pli vischnancas sutsilvanas u surmiranas. Sco ch'il Uffizi scriva vivan en Surses e Muntogna da Schons danovamain dapli persunas cun tudestg sco lingua principala. Il motiv na saja betg, ch'i dat pli paucs rumantschs en quels lieus.

Sin la lingua uffiziala u la lingua da scola da las vischnancas n'ha la statistica nagina influenza.

Naginas consequenzas per Surses

audio
Surses e Muntogna da Schons: Betg pli rumantsch?
ord Actualitad dals 28.12.2022. Maletg: RTR
laschar ir. Durada: 3 minutas 42 Secundas.

Per Leo Thomann, il president communal da Surses saja il resultat da l’Uffizi federal da statistica stà ina surpraisa. El haja gì da tadlar duas giadas, cura ch’el haja sentì la novitad en il radio. Per el è il cas cler: Il tudestg è mo uschè ferm en la statistica, perquai che l’enquista da linguas dumbra era persunas rumantschas sco persunas tudestgas. Tenor l’enquista da structura èsi numnadamain pussaivel, da menziunar pliras linguas sco lingua principala.

Metoda da l'Uffizi federal da statistica

Avrir la box Serrar la box

Las datas da l'Uffizi federal da statistica sa basan sin provas statisticas (Stichprobe). Quels resultats ha l'uffizi lura schlargià sin tut ils abitants d'ina vischnanca. Las cifras n'èn perquai betg exactas, dentant mo ina calculaziun approximativa.

Midada da territori da lingua

Ina midada dal territori da lingua – sco capità uss cun Surses e Muntogna da Schons – vegnan fatgas, sch'i vivan en ina vischnanca danovamain dapli persunas cun in'auta lingua principala ch'avant. Cun quai che las datas vegnan dentant be calculadas approximativamain, calculescha il BFS er ina toleranza da sbagls.

Pir sche la differenza tranter il dumber da duas linguas è gronda avunda mida ina vischnanca in territori da lingua. Uschia vul il BFS garantir ina basa da decisiun significanta.

Ord quest motiv resta per exempel S-chanf en il territori rumantsch, malgrà che là vivan tenor la calculaziun dapli persunas tudestgas. La differenza n'è betg gronda avunda per giustifitgar ina midada.

Thomann na crai betg che la nova enquista haja ina consequenza per la vischnanca da Surses. Il mument na crai el betg che la nova constituziun che vegnia il mument revedida, vegnia adattada pervi da la nova publicaziun da la confederaziun. Era per la lingua da scola n’haja la nova statistica nagina influenza.

Ina surpraisa per la Muntogna da Schons

Ina surpraisa è la statistica era per la vischnanca da la Muntogna da Schons. Marco Dolf, il president communal ha ditg, ch’el n’haja betg cartì ch’i vegnia uschè lunsch, ma sco para saja quai ussa uschia. Tge che la nova statistica da la Confederaziun muntia ussa na possia el per il mument betg dir, el stoppia evaluar quella. Ch’i dessi consequenzas per la Muntogna da Schons na quintia el però betg.

Motiv per midada: dapli da lingua tudestga

Raschun per la midada da las duas vischnancas na saja dentant betg che pli paucas persunas discurrian rumantsch, scriva il BFS. Il dumber da persunas che discurran rumantsch saja dapi decennis stabil tar radund 40'000 persunas en Svizra. 60% da quellas vivan en il Grischun, dus terzs da quellas – radund 16'000 – en vischnancas rumantschas.

Creschida è dentant la cumpart da persunas che discurran tudestg e vivan en il territori tradiziunal rumantsch. Quest trend exista dapi il 19avel tschientaner, enturn il 1888 èn la Tumleastga e San Murezzan vegnids tudestgs, en la segunda mesadad dal 20avel tschientaner s'è quest svilup intensivà.

RTR novitads 09:00

Artitgels legids il pli savens