Ch'il Tribunal federal crititgescha il sistem electoral dal chantun Grischun n'è nagina surpraisa per Andreas Glaser. Il directur dal center da democrazia Aarau e professer da la facultad da giurisprudenza a l’universitad da Turitg è dentant surprais, ch'il Tribunal federal ha definì en la sentenzia directivas concretas davent da cura ch'in cirquit cuntrafa a la constituziun e cura betg. Uschia ha il Tribunal definì ch'in circul stuess avair 671 abitants svizzers per che mintga vusch haja tuttina blera paisa.
La culpa è tar la regenza, il parlament e la populaziun
Ch'il Grischun stat uss qua cun in parlament nua che l’elecziun da bundant la mesadad da deputadas e deputads cuntrafa a la constituziun, saja la responsabladad da la regenza, dal parlament e da la populaziun. Il sistem actual haja mo pudì sa tegnair enfin oz perquai che quels ch'avessan da perder cun in nov sistem han cumbattì in tal, di Glaser. Vul dir quai è la maioritad en la regenza ed en il parlament. Uss èn ins dentant sfurzads d'agir.
Naginas consequenzas retroactivas
Ils votants e las votantas sco er las partidas ch'han fatg il recurs tar il Tribunal federal han explicit menziunà che la sentenzia na duai avair naginas consequenzas retroactivas, explitga Andreas Glaser. Vul dir ch'il parlament na sto betg vegnir schlià ed i na dat er naginas elecziuns novas. Dentant sajan las consequenzas politicas da badar. Tar diversas decisiuns sco per exempel tar la votaziun davart ils gieus olimpics possian ins observar la discrepanza tranter parlament e populaziun. In motiv per questa discrepanza pudess tenor Glaser esser il sistem electoral actual.
Tabula rasa
La sentenzia possian ins era vesair sco schanza, di Andreas Glaser. I na saja betg d’avantatg da mo «reparar» il sistem electoral tar quests cirquits, nua ch'il sistem cuntrafa a la constituziun. Uschia stoppian ins, mintgamai tar elecziuns, adattar il sistem danovamain. La probabilitad saja gronda per manipulaziuns da cirquits. Tut tenor maiorz ni proporz pon las partidas profitar. Era cun quai ch'il chantun Grischun haja da cumbatter cun depopulaziun sa midia la cifra da populaziun adina puspè ed ils quints stoppian vegnir fatgs da nov. Dentant era las fusiuns han in’influenza. Sch’ins vul ina soluziun a lunga vista duain ins refurmar endretg il sistem, di Glaser.
Sa refurmar sez
I saja dentant schon ina cuntradicziun ch'il parlament sez stoppia uss far la refurma. Quai saja ina sfida, dentant la via ch'è previsa. Sco emprim è la regenza dumandada, quella sto preschentar ina proposta ch'il parlament vegn ad elavurar. Sco ultim ha la populaziun grischuna il pled a l’urna.
In Na pudess spustar las elecziuns
Refusan il parlament u il pievel la proposta da la regenza vegn il temp per refurmar il sistem electoral stgars. Enfin il 2022 stoi numnadamain dar ina refurma cun quai ch'igl è in onn d'elecziun. Ils deputads e las deputadas èn elegidas mo per la perioda actuala. Sche nagina refurma fiss pronta a temp, stuessi segir e franc dar in decret d'urgenza da la regenza, di Glauser. Uschia pudess la legislatura probablamain vegnir spustada anc per in mez onn enfin ch’ins chatta ina soluziun. Cler èsi uss dentant, ch'i na po betg pli dar elecziuns cun il sistem actual. Quellas fissan per part nunvalaivlas.
RR actualitad 17:00