Siglir tar il cuntegn

Header

audio
Co auters chantuns tractan las minoritads
Or da Actualitad dals 17.07.2020.
laschar ir. Durada: 3 minutas 51 Secundas.
cuntegn

Dretg da minoritads Prest nagin derschader rumantsch pli?

L’avust elegia il Cussegl grond ils pli auts derschaders dal Grischun, l'unic derschader rumantsch va en pensiun. I pudess schabegiar, che nagin nov derschader rumantsch vegn elegì. Co garanteschan Berna, Friburg u il Vallais che las minoritads han lur derschaders?

Norbert Brunner va en pensiun. El è president da la Dretgira chantunala grischuna – ed el è il sulet derschader che discurra rumantsch.

Las minoritads, pia ils Rumantschs e Talians, ston esser represchentadas a moda adequata a la dretgira chantunala. Quai stat scrit en la lescha. Gliez na fiss betg il cas, sch’il Cussegl grond n’elegia l’avust nagin derschader rumantsch u nagina derschadra rumantscha pli.

Che la minoritad linguistica n’avess nagin derschader a la pli aulta dretgira, fiss a Berna, a Friburg ed en il Vallais «nunpussaivel» u «nunimaginabel».

Berna – trais derschaders franzos

11% da la populaziun bernaisa è da lingua franzosa. Da 21 plazzas da derschaders a la Dretgira suprema da Berna èn trais plazzas adina reservadas per la minoritad francofona. Vul dir: in zichel dapli che la procentuala da la populaziun.

Senza derschaders franzos n’avess la populaziun nagina fidanza pli en la giurisdicziun bernaisa
Autur: Annemarie Hubschmid Presidenta dretgira suprema Berna

Vallais – dus derschaders tudestgs

28% dals Vallesans discurran tudestg. Dals 11 derschaders alla dretgira chantunala derivan adina dus derschaders u derschadras dal Vallais Sura, pia da la minoritad tudestga. Questa repartiziun haja il parlament chantunal decidì il 1999, di Thomas Brunner, vicepresident da la Dretgira chantunala. La repartiziun saja sa cumprovada ed i na dettia neginas emprovas da la midar.

Friburg – 2,4 derschaders tudestgs

Radund 25% dals Friburgais èn da lingua tudestga. Las plazzas da derschaders e dad actuars sajan repartidas tenor questa procentuala, di Christian Pfammatten, president da la dretgira chantunala.

Politicamain fissi nunacceptabel d'avair nagins derschaders da la minoritad
Autur: Christian Pfammatten president dretgira chantunala Friburg

Plinavant hajan ins era fatg bunas experientschas cun derschaders bilings che possian far tractativas e scriver sentenzias per tudestg sco era per franzos. Ils derschaders bilings porschian a la dretgira ina flexibilitad, sch'ins stoppia dumagnar ina giada in pau dapli cas franzos ed in’autra giada dapli cas tudestgs.

La bilinguitad n’è per nossa dretgira betg mo ina obligaziun, mabain era ina onur
Autur: Christian Pfammatten president dretgira chantunala Friburg

Las medemas leschas sco il Grischun

A moda minuziusa procuran Friburg, Berna ed il Vallais che lur minoritads linguisticas hajan lur derschaders a las dretgiras supremas. Ils trais chantuns n’han betg leschas pli severas. Anzi, lur disposiziuns decisivas èn formuladas tuttina sco quella en il Grischun che pretenda ina represchentanza adequata da tuttas linguas uffizialas a las dretgiras supremas.

La differenza tar il Grischun è dentant: Ils parlaments en ils trais chantuns bilings resguardan era questa disposiziun cun eleger consequentamain derschaders da lur minoritads a las dretgiras supremas.

Il cussegl grond dal Vallais observa la represchentanza da la minoritad
Autur: Thomas Brunner vicepresident dretgira chantunala dal Vallais

RTR actualitad 07:00

Artitgels legids il pli savens