Las vischnancas da Val S. Pieder e Zuoz hai tutgà grevamain, il medem di. Ils 20 da schaner è dapi lura in firà a Val.
En omadus vitgs vivan anc oz perditgas da quest trist eveniment: A Val S. Pieder han intgins indigens fatg intervistas cun la glieud veglia e registrà lur istorgias dal di da la catastrofa. Ed er a Zuoz raquinta in pertutgà, Duri Casty, als «Cuntrasts» da la lavina gronda. Co ch’el è vegnì en la lavina, co ch’el ha survivì e tge che quai ha fatg cun el.
L’inschigner forestal pensiunà, Giachem Bott, è stà davent dals onns 80 bunamain dus decennis en la cumissiun da lavinas da Zuoz. El s’interessa fitg per l’istorgia e declera a nus tut tge coincidenzas fatalas che han la fin finala manà a la gronda lavina da Zuoz. Plinavant explitgescha Gian Reto Marugg, il schef actual da la cumissiun da lavinas da Zuoz, il pli modern sistem da protecziun cunter lavinas. Uschia possian ils abitants da Zuoz sa sentir segirs, di el.
«Nagina segirtad da 100%»
Era ils abitants da Val S. Pieder èn oz en segirtad. Dentant vegn il responsabel dal chantun per privels natirals, Gian Claudio Leeger, a la conclusiun ch’i vegnia fatg tut il pussaivel cun paralavinas, rempars, controllas e reparaturas – dentant na dettia «sa chapescha tar la natira nagina segirtad da 100%». Dal medem avis è er il schef da la cumissiun da lavinas da Val S. Pieder, Hannes Tönz: nus accumpagnain el sin sia tura, cura ch’el observa la naiv sur il vitg. El di che la natira na sa laschia mai dumagnar, e perquai haja el adina in grond respect da las lavinas.
Richard Schmid sa regorda
Cura che la lavina da Val S. Pieder è vegnida a val aveva Richard Schmid 26 onns. En in discurs cun Laura Berni Meyer descriva el il mument suenter che la lavina è stada giu e co el è ì ad Uors per clamar agid – quella notg in viadi prigulus.
-
Bild 1 von 7. Muvel crappà en las lavinas dals 19 e 20 da schaner a St. Antönien. Bildquelle: Archiv Institut per la perscrutaziun da naiv e lavinas (SLF).
-
Bild 2 von 7. A Val en Val S. Pieder vegn la lavina ils 20 da schaner la notg da las diesch. Ils abitants cumenzan immediat a cavar e tschertgar las unfrendas. Bildquelle: Archiv Institut per la perscrutaziun da naiv e lavinas (SLF).
-
Bild 3 von 7. Ils abitants da Terza en Val Müstair han scrit "PETROL" en la naiv ils 29 da schaner 1951 per ch'in aviun dal militar bittia giu in canister da petroli. Intgins dis pli tard scrivan els "DANKE" en la naiv. Blers lieus sco Terza èn avisads sin agid or da l'aria. Bildquelle: Archiv Institut per la perscrutaziun da naiv e lavinas (SLF).
-
Bild 4 von 7. La devastaziun en Val S. Pieder: Il pir èn las 19 unfrendas. Tants morts sco a Val n'hai dà nagliur en Svizra l'enviern da lavinas 1951. Bildquelle: Archiv Institut per la perscrutaziun da naiv e lavinas (SLF).
-
Bild 5 von 7. Liberar be cun pitgs e palas la via da la naiv - qua en Val S. Pieder. Bildquelle: Archiv Institut per la perscrutaziun da naiv e lavinas (SLF).
-
Bild 6 von 7. Il cugn da lavinas dad Airolo dal favrer 1951. Bildquelle: Archiv Institut per la perscrutaziun da naiv e lavinas (SLF).
-
Bild 7 von 7. Emprovas cun novas lavineras: Il 1952 fa l'Institut da per la perscrutaziun da naiv e lavinas tests sur Tavau. Ins emprova da construir lavineras cun differentas materialias, qua da quellas dad aluminium,. Bildquelle: Archiv Institut per la perscrutaziun da naiv e lavinas (SLF).
___________________
Avais Vus anc regurdientschas da quests trists eveniments? As participai a la discussiun en ils commentaris.