Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Chantun Setgira: Betg pli lunsch davent da l’onn da chaliras 2003

Ina tala setgira sco quai ch’i regia gist il mument en il Grischun ed autras parts da la Svizra, regorda Andreas Accola dal Plantahof fitg ferm al 2003. Ed el avertescha: «Sch’i na plova betg ils proxims 10 fin 15 dis, lura vegn quai propi critic, cumparegliabel cun las chaliras avant 15 onns.»

Dapi 38 onns lavura Andrea Accola al Plantahof, il center da furmaziun e cussegliaziun agricula dal Grischun. Dentant uschè insatge sco ussa, n’ha il manader per la cultivaziun dals ers betg pli vis dapi il 2003: «Ils ultims trais mais n’avain nus pli probabel gnanc gì in quart da quai ch'i plova normalmain sin noss manaschi, uschia ch’i cumenza ussa propi a piclar en las cultiras.» Ins vesia che quellas sajan vi da suffrir.

audio
Mezdi: Sitgira – la situaziun al Plantahof ed en las regiuns
ord Actualitad dals 03.07.2018.
laschar ir. Durada: 3 minutas 11 Secundas.

Bain na saja quai anc betg uschè nausch sco l’onn da chaliras avant 15 onns. Dentant sch’i cuntinueschia vinavant uschia sco fin uss, ed i na plovia vinavant betg ils proxims 15 dis, lura vegnia quai propi critic e cumparegliabel cun il 2003, declera Andrea Accola.

Sch'i vegn critic

E sch’i avess per propi da vegnir critic, lura avess quai era pli grondas consequenzas sin la racolta grischuna quest onn, è Andrea Accola persvas: betg mo che quella fiss lura pli pitschna, mabain era che la qualitad patiss e che tut tenor, schizunt entiras culturas setgentassan vi e giessan en.

Che la situaziun è precara, gliez vesian ins dentant gia ussa: betg mo tar il tirc, tar ils tartuffels u sin las pastgiras da pavel, mabain era tar il graun – per exempel vi dal furment. Là è il granitsch gia vegnì dirs perquai che l'aua mancava. «Uschia avain nus gia racoltà ier il furment. Normalmain fan ins quai pir la fin dal mais, entschatta avust.»

Prads brins fan spetgar sin segund tagl

Che la situaziun è precara il mument, e quai en l’entir chantun, quai conferma era Curdin Giger, il cussegliader puril da la Surselva, suenter avair discurrì cun ils cussegliaders da las autras regiuns. «Ils prads èn en blers lieus brins», constatescha el. «E là nua ch’ils prads èn brins, na crescha nagut e dat uschia era nagin pavel per l’enviern.» L’emprim tagl saja bain stà bun, sin il segund e terz stoppian ils purs dentant uss anc spetgar e sperar ch’i plovia bainprest.

Eventual stuair reducir il muvel

Il pli grond quità ch’occupa il mument ils purs, è tenor Curdin Giger, da betg avair avunda pavel per il muvel durant l’enviern. Quai che muntass lura, ch’els stuessan u cumparar il pavel d’autras regiuns ubain reducir in zic il muvel.

«Bain sitg, dentant betg anc uschè precara sco en las vals ed en las planiras è la situaziun sin las alps grischunas», di il cussegliader puril da la Surselva. Dentant era qua dovria quai baud u tard l'agid da Son Pieder.

Paucas dumondas da duvrar l’aua dals auals

Dumondas da las vischnancas e dals purs per pudair duvrar l'aua sutterrana, l'aua dals auals e flums per sauar ils ers e las pastgiras, hai fin uss dà fitg paucas tar il chantun, sco l'uffizi da natira ed ambient constatescha. Insatge ch'ha era da far cun ils custs per l'infrastructura, sco lingias dad aua ed indrizs automatics da sprizzar, crai Curdin Giger. «Las regiuns ch’han gia investì en tals indrizs da sauar vegnan a nizzegiar quels uss tant pli fitg, fin ch’igl ha aua. Ils manaschis en las autras regiuns che n’èn betg drizzads en uschè bain, na vegnan betg a far bler ed installar indrizs da sauar, cunquai ch’igl è era cumbinà cun investiziuns.»

Quant gronds ch'ils donns vegnan la fin finala ad esser pervi da la setgira, è per omadus anc memia baud da pudair dir. I dependia numnadamain fitg, tge che l'aura fetschia las proximas emnas.

RR actualitad 12:00

Artitgels legids il pli savens