Siglir tar il cuntegn

Header

video
RTR declera: Tge è la differenza tranter model C e model E?
Or da Giuventetgna dals 12.02.2021.
laschar ir. Durada: 1 minuta 57 Secundas.
cuntegn

Sistem d'eleger en Grischun C ubain E – tgi che vul tge

Il Cussegl grond decida l'emna proxima tge sistem d'eleger preschentar a la populaziun per la votaziun. Il Grischun sto avair in nov, perquai ch'il Tribunal federal ha decidì ch'il maiorz en tut ils cirquits n'è betg onest. RTR dat ina survista.

En discussiun stattan actualmain dus models:

  • model E: Ina maschaida da proporz e maiorz
  • model C: Il proporz dubel

Il maiorz vala sco sistem nua ch'ins elegia persunas, il proporz è quai sistem nua ch'ins elegia partidas. L'avantatg dal maiorz è ch'ins enconuscha la persuna ch'ins elegia – il proporz è perencunter pli gist, perquai che mintga vusch quinta e mintga vusch è tuttina ferma.

La piruetta da la PLD e da la PBD

Suenter la consultaziun pareva cler ch'in proporz dubel ha strusch schanzas en il Cussegl grond. Dentant, tuttenina han las duas grondas partidas la PBD e la PLD midà vart – dal model E sin il model C. Uss è la situaziun viceversa, uss n'ha il model da maschaida nagina schanza pli, perquai che be pli la PCD vul introducir quel.

Il motiv per la piruetta saja il fatg che circuls mez gronds sco Tavau ubain Glion stuessan sa sparter en circuls pli pitschens e quai veglian ils commembers da la PBD da quels circuls evitar. Quai ha declerà il schef da fracziun burgaisdemocratica Gian Michael ad RTR.

Era Bruno Claus, il president da la PLD, ha midà opiniun perquai ch'il model da maschaida na saja betg stabil: I possia esser ch'in circul stoppia midar da proporz en maiorz u viceversa - tut tenor il dumber d'abitants. In ulteriur argument cunter il model da maschaida è la «arma», che la PS e la PPS han enta maun.

audio
CG sistem d'eleger: Las posiziuns da las partidas
ord Actualitad dals 12.02.2021.
laschar ir. Durada: 4 minutas 30 Secundas.

Iniziativa fa squitsch

Questa «arma» è l'iniziativa da la Partida socialdemocratica «per ina reducziun dal Cussegl grond sin 90 persunas» – ch'era la PPS vul sustegnair prendì il cas ch'il model da maschaida vegn en votaziun. Decida il Cussegl grond da be proponer a la populaziun il model da proporz dubel, retira la PS sia iniziativa. Il privel cun in model da maschaida en cumbinaziun cun l'iniziativa è: Cun 90 deputadas e deputads na funcziuna quest model betg pli. I duvrass pia suenter quatter onns puspè in nov sistem.

Quai che fa dentant in zic pli pauc pitra la pirla da proporz per la PLD e la PBD è la clausula da maiorz ch'il model da proporz dubel prevesa. Quella clausula pretenda: En mintga circul survegn la glista cun las bleras vuschs er almain in sez.

PCD vul variantas

La PCD perencunter na sa lascha betg influenzar da l'iniziativa. Era sch'ils cristiandemocrats na vegnan betg pli da persvader il Cussegl grond da sustegnair il model E – sche vulan els almain cuntanscher l'emna proxima durant la debatta, che la populaziun haja cun la votaziun ina schelta tranter il model E ed il model C. La populaziun saja schon insaquantas giadas sa decidida per il maiorz, e duai er questa giada avair la pussaivladad d'eleger.

Tge dovra la populaziun?

Cun il maiorz pon ins bain eleger chaus e betg partidas, dentant il Tribunal federal ha decidì ch'il model n'è betg gist. Quai mussa in exempel: La vusch d'ina electura d'Avras è 9 giadas pli ferma che la vusch d'ina electura da Cuira. Cun il proporz dubel valess mintga vusch tuttina bler. Ed: Era mintga vusch quintass.

audio
CG sistem d'eleger: Tge è il meglier per la populaziun?
ord Actualitad dals 12.02.2021.
laschar ir. Durada: 6 minutas 9 Secundas.

Cun il maiorz n'han electuras ed electurs che dessan gugent per exempel la vusch a la candidata da la PS en in cirquit ch'è dapi onns dominà d'in um da la PCD nagina schanza – ed els pudessan er gist bittar il cedel en il chanaster da palpiri. Cun il proporz dubel na gida quella vusch forsa er betg exact a quella candidata, dentant ella gida ad insatgi auter da la PS en in auter circul, perquai che tut las vuschs vegnan repartidas proporziunalmain. La represchentaziun da la populaziun en il parlament creschiss uschia. Vul dir: Sche la PPS fa en l'entir chantun 20 pertschient da las vuschs, tschiffa ella er 20 pertschient dals sezs en il Cussegl grond.

L'avantatg dal maiorz è dentant, ch'il model è gia enconuschent e ch'el è pli survesaivel. Plinavant na po in «cas Brand» betg capitar cun il maiorz: Tar las ultimas elecziuns dal Cussegl naziunal aveva Heinz Brand (PPS) bain fatg dapli vuschs che Sandra Locher-Benguerel (PS) - tuttina ha la Partida socialdemocratica pudì conquistar ses sez.

Il maiorz na pudess ins dentant betg salvar per tut ils cirquits. Cuira ed ils Tschintg Vitgs elegessan en proporz – Tavau, Glion, l'Engiadin'Ota e Razén stuess ins sparter en cirquits pli pitschens ed Avras ed il Valragn avessan da fusiunar.

audio
CG sistem d'eleger: Prognosa CG e votaziun a l'urna
ord Actualitad dals 12.02.2021.
laschar ir. Durada: 5 minutas 12 Secundas.

Votaziun è il zercladur

Co il suveran grischun po votar, dependa dal resultat da las debattas en il Cussegl grond: Pussaivel ch'i va il zercladur per la dumonda «model C ubain model E)». Pli probabel èsi dentant da votar davart la dumonda «model C: Gea u Na?».

Per cas ch'il pievel refusa il model C, sto il Cussegl grond vegnir elegì il 2022 cun ina lescha d'urgenza transitorica che fiss probablamain er ina maschaida tranter maiorz e proporz. E lura fissi danovamain da chattar in model enfin las proximas elecziuns.

RTR actualitad 11:00

Artitgels legids il pli savens