Siglir tar il cuntegn

Header

audio
Crestomat - uss er en furma da cudesch
Or da Actualitad dals 28.04.2023. Maletg: RTR
laschar ir. Durada: 5 minutas 11 Secundas.
cuntegn

Comic rumantsch «Crestomat» «Nus vulevan far insatge cool»

Tge han la Metta da fain, il Buttatsch cun egls, il Pur Suveran e la Sontga Margriata communabel? Quai èn tut figuras scurrilas ord la mitologia rumantscha che cumparan en ils comics «Crestomat». Enfin dacurt devi quels mo sco versiun online. Ussa datti l’istorgia da science er sco cudesch.

Inventà han il «Crestomat» Sabrina Bundi e Michel Decurtins. Per la realisaziun da lur comic ha il duo sa laschà inspirar da la «Crestomazia Retoromontscha» da Caspar Decurtins. RTR ha discurrì cun ina da las creadras davart las istorgias e davart las boxas da comics ch'èn dacurt cumparidas.

RTR: Sabrina Bundi per quellas e quels che n’enconuschan betg, ubain anc betg Voss comic, il «Crestomat». Per tge vai?

Igl è ina istorgia d’aventura cun differentas figuras scurrilas sco il buttatsch cun egls ni la Sontga Margriata. E quels èn protagonistas e protagonists dal comic e vivan en il mund da la Crestomazia. Quai è in mund parallel a noss mund, nua che regia ina guerra. I va per pussanza ed i dat ina figura nauscha che vuless surprender quel mund – ed er il noss mund real. Pia resumà curt: ina istorgia d’aventura cun figuras in pau scurrilas.

rätoromanische Comics Crestomat Crestomatie
Legenda: La boxa cun la retscha da comics «Crestomat». Sabrina Bundi

Tge è stà il punct da partenza per Vus e co-autur Michel Decurtins per realisar la retscha da comics?

Michel è in grond fan da comics american e jau sun in fan da comics sco «Lustige Taschenbücher», «Asterix ed Obelix» ni «Lucky Luke». E jau na sai betg pli propi ma regurdar exact, ma jau crai che nus avevan grad guardà «Indiana Jones» ni x-uschia in film d’action ed gì endament ch’i fiss atgnamain era da far uschia ina istorgia d’action. Ed insacura è crudà il pled «Crestomazia», lura «Crestomat», pia in apparat che tira ad ins en il mund da la Crestomazia. E cura che quel pled, «Crestomat» era qua èsi ì sco d’ina cascada giu. «Ah, alura prendainsa figuras or d la Crestomazia ...», «Ah, quellas savessan gea avair guerra ...». Las ideas vegnivan ina suenter l’autra.

Vus avais menziunà a l’entschatta las figuras scurrilas. Metta da fein, il Pur Suveran, la Sontga Margriata, … Sper quellas vegnan era avant figuras realas, sco il scriptur sursilvan Toni Halter, che gioga ina rolla impurtanta. En il center stattan dentant in erox da l’istorgia cun il num Dr. Clau, ina figura fictiva ed il buttatsch cun egls, in magun da vatga cun 31 egls. Sco essas sa decidids per quellas figuras?

Per nus èsi stà relativamain spert cler ch’il buttatsch cun egls vegn a giugar ina rolla principala. El è bunamain la figura la pli scurrila che nus avain chattà en la Crestomazia. E jau sai anc che tant Michel sco era jau avevan chattà donn che nus savevan uschia ditg nagut d’ina tala figura. Jau mez hai pir udì d'ella durant il mes studi.

video
Comics fantastics – il Crestomat
Or da Telesguard dals 12.05.2023.
laschar ir. Durada: 2 minutas 54 Secundas.

E tge finamira avais vus cun il comic?

L’emprima finamira è adina stada da divertir il publicum. Da dar insatge da rir e da crear insatge interessant da leger. E sper quai era da forsa era puspè far in pau pli enconuschenta la cultura e quellas detgas schon bunamain emblidadas, sco quella dal buttatsch cun egls. E che l’ina ni l’autra persuna survegn forsa puspè gusta da sfegliar viaden en quellas veglias detgas. Ma atgnamain levan nus mo far insatge cool.

La Crestomazia Retoromontscha

Avrir la box Serrar la box

La Crestomazia Retorumantscha creada da Caspar Decurtins (1855-1916) vala sco la pli impurtanta basa da texts pli veglia per il rumantsch ed è da grond interess linguistic, filologic, istoric e cultural. La publicaziun da Caspar Decurtins consista da 13 toms cun totalmain 7260 paginas text en tut ils idioms rumantschs e cumpiglia quatter tschientaners da l’istorgia da la lingua, da la Refurmaziun fin l’entschatta dal 20avel tschientaner. Ella cuntegna copias ed extracts da manuscrits, cronicas, acts da process, scrittiras giuridicas, gieus da teater, collecziuns da paraulas, ditgas, chanzuns popularas, chanzuns d’uffants, versets da striegn, notizias persunalas.

La Crestomazia Retorumantscha è cumparida tranter il 1888 ed il 1919 en la revista romanistica «Romanische Forschungen» en numerusas furniziuns singulas, edidas da la chasa editura Junge dad Erlangen.

Funtauna: Crestomazia Retorumantscha Digitala

Enfin uss pudev’ins leger las 25 parts dal comic online. Tge è stà il motiv d'era far ina versiun fisica?

Nus avain davent da l’entschatta gì il giavisch d’avair ina giada quels toms en furma stampada. Simplamain per nus per metter els sin la curuna da cudeschs. Nus avain dentant er gì blers resuns, persunas ch'han adina puspè dumandà sch’i dat ina versiun stampada. Ed alura avain nus adina ditg «forsa sche nus essans a la fin». Ed ussa grazia a tut las sponsuras ed ils sponsurs sco era la promoziun da la lingua dal chantun avain nus pudì realisar quai.

rätoromanische Comics Crestomat Crestomatie
Legenda: La figura Felix, il buttatsch cun egls ord il comic «Crestomat». crestomat.ch

Per finir anc ina dumonda persunala. Tge episoda è stada la vossa preferida?

Detg segir ina cun il buttatsch, perquai che lez è mia figura preferida. Ina da las episodas ch'jau hai il pli gugent è cura ch’il buttatsch vegn en noss mund, per tschertgar Dr. Clau. Lez aveva gì ina accident en il mund da la Crestomazia ed ha stuì ir en in ospital e perquai turnar en noss mund. Ed il buttatsch vuless turnar tar ses bun ami Dr. Clau e prend ensemen tut ses curaschi per siglir en ina rusna infinita ch’el suppona è in portal en noss mund, ma el è betg segir. E tuttina ha el quel curaschi, perquai ch’il buttatsch è simplamain in dals pli curaschus amis ch’ins po avair. Ed jau crai quai è ina da mias episodas favuritas.

Il team davos il «Crestomat»

Avrir la box Serrar la box

Text / istorgia: Sabrina Bundi e Michel Decurtins

Art: Tina Valentino, Mathias Durisch e David Boller

RTR actualitad 08:00

Artitgels legids il pli savens