Engiadina - Chalandamarz, chaland’avrigl – tut las vatgas èn or d’uigl

Impressiuns dal Chalandamarz

I na dat betg in Chalandamarz – i dat silmain tantas variaziuns dal Chalandamarz co quai ch'i dat vitgs e vischnancas che festegian el. Las tradiziuns èn differentas, medem è dentant dapertut ch'ellas sa sviluppan.

Chalandamarz a Zuoz – i strasuna en suler

Pli baud era usit, ch'il cortegi da Chalandamarz fascheva fermativa en ils gronds sulers da las chasa engiadinaisas. Oz è quai dentant mo strusch pli pussaivel. Ils sulers moderns n'han betg pli plaz per ch'ils uffants possian entrar, chantar e stgellar.

Quant bain ch'il chant da Chalandamarz tuna cun l'acustica dals gronds sulers ha mussà ina viseta en ina chasa engiadinaisa a Zuoz.

Chalandamarz a Samedan – a partir dal 2017 pli feminin

Per l'emprima giada ensumma èn er 24 mattas da la partida. En discurs cun la reportra Anna Caprez da RTR raquinta Gian Reto Schmid, comember da la cumischiun da Chalandamarz, ch'els èn surprais che tantas mattas han tschiff l'occasiun da prender part.

Tras ellas na saja betg mo vegnì enrichi il chant, ma er il cortegi saja vegnì «bler pli quiet».

Chalandamarz a Zernez, Susch e Lavin – midaments suenter la fusiun

En tut datti 13 chanzuns ch’ils scolars da Lavin, Susch e Zernez han gì d’emprender las ultimas emnas per il cortegi da Chalandamarz en las singulas fracziuns:

• «Chalandamarz, chaland’avrigl»
• «Naiv e glatsch svanit»
• «Chalandamarz in Engiadina»
• «Chalandamarz, Chalandamarz»
• «Chalandamarz a Zernez»
• «Nus giain a perchürar»
• «Hoz sto’l far chommas»
• «Eu vegn adur’e tard»
• «Guardai co las manzinas»
• «Cur cha prümavaira»
• «Che gust o che bel spass»
• «Ils prüms marz» (scoulina)
• «L’hom da naiv» (scoulina)

Cun quai che las chanzuns, che vegnan chantadas da Chalandamarz n’èn betg tuttas identicas en ils singuls lieus, ha ina gruppa da lavur elavurà in nov concept per ils cortegis. Ella ha er reducì las chanzuns da Chalandamarz sin in numer ch’ils uffants èn buns d’emprender e finalmain er da chantar.

La tscherna da chanzuns tradiziunala resta

Er sch’ils abitants da las singulas fracziuns han uss ina nova schelta da chanzuns, vegn adina puspè giavischà ina chanzun, ch’ins enconuscheva gia avant en l’atgna vischnanca. Uschè n'aud ins strusch ina tipica chanzun da la vischnanca da Zernez a Susch e sutsura.

il program è vegnì pli cumpact

Cun la fusiun da las vischnancas han ins er gì da restrenscher ils dis da Chalandamarz. A Susch datti per exempel mo anc in di empè dad oriundamain quatter dis Chalandamarz. Durant quel di van ils scolars da Susch e Lavin l’avantmezdi a stgellar ed il suentermezdi a chantar da chasa a chasa. Al medem di èn ils scolars da Brail e Zernez en la fracziun da Brail cun il cortegi.

Auters elements tradiziunals restan

Era suenter la fusiun duain las tradiziuns en las singulas vischnancas vegnir mantegnidas. Uschè chaminan ils scolars a Susch enturn cun lur plumpas e stgellas rantadas enturn lur venters. Il di suenter a Lavin vegn la stgella purtada be sur las spatlas giu.

Chalandamarz – betg mo il prim da mars

Tradiziunalmain vegn collià il Chalandamarz cun la data dal prim da mars. Ina survista geografica mussa dentant, ch'intginas vischnancas èn pli spertas che autras e fan gia ils 28 da favrer Chalandamarz. Ftan en Engiadina Bassa è anc pli svelt: Là è stà il Chalandamarz gia ils 25 favrer.