Siglir tar il cuntegn

Engiadin'Ota L'eldorado emblidà da siglir schanza

Avant 100 onns ha il Club da skiunzs da Zuoz laschà construir ina schanza da siglir cun skis en il guaud d'Arpiglia. Da quella èn sa mantegnidas fin oz restanzas, sco il fundament en mir sut. Er ina segunda schanza cun il num Landinas era a Zuoz il lieu da cumbat per il pli lung sigl. E tar quests exempels sa tractava quai da duas da bleras schanzas che èn vegnidas construidas en l'Engiadin'Ota avant ils Gieus olimpics dal 1928.

Verschneiter Wald mit Steingrenze im Vordergrund.
Legenda: Las restanzas da la schanza d’Arpiglia ch’èn oz anc adina bain visiblas en il guaud. FMR

Las schanzas da siglir da San Murezzan vegnan anc ad esser en memoria a l'ina u l'autra lectura. En vischinanza dal Lai Marsch ed amez il guaud sa chattavan duas pli pitschnas ed ina pli gronda schanza da siglir. La gronda era vegnida construida en vista als Gieus olimpics dal 1928 ed ha era servì dal 1948 sco lieu da cumbat en occasiun da la concurrenza da sport la pli enconuschenta dal mund.

La schanza olimpica è anc stada en funcziun fin il 2006 ed era mintg'onn in'attracziun ils 26 da december en occasiun da l'occurrenza dal «Weihnachtsspringen». Ma en l'Engiadin'Ota na devi betg mo questas schanzas enconuschentas a San Murezzan, mabain plirs vitgs avevan implants per siglir cun skis (guarda boxa). Uschia aveva quai tranter auter a Zuoz duas schanzas da siglir, ch'èn però gia daditg puspè svanidas ed er idas in pau en emblidanza.

Schanzas da Malögia fin Zuoz

Avrir la box Serrar la box

In sguard sin la pagina d'internet www.skisprungschanzen.com – che ha archivà passa 5'000 schanzas da siglir sin tut il mund – mussa ch'i deva diversas schanzas da siglir cun skis en l'Engiadin'Ota. Quellas èn vegnidas construidas ils onns avant ils Gieus olimpics dal 1928 ed èn creschidas bunamain sco bulieus or da la terra. In hype per in sport ch'è quasi cumparegliabel cun ils pumptracks dad oz.

L'emprima gronda schanza a San Murezzan è vegnida inaugurada l'onn 1905 en il guaud da Suvretta cun il num «Schanza dal Güglia». Sin quella eri pussaivel da far sigls fin 40 meters. Pauc pli tard sa chatta quest sport d'enviern er a Puntraschigna, nua ch'i deva en tut tschintg schanzas. Las emprimas èn vegnidas construidas l'onn 1905 en il territori Languard sur la vischnanca, numnadamain la «Schanza da Clüx» e la «Schanza Piccoli». Er en la Val Roseg sa chattavan duas schanzas pli grondas, ch'èn vegnidas realisadas ils onns 1912 e 1925. D'ina ulteriura schanza cun il num «Rusellas» è pauc documentà. L'Hotel Maloja Palace aveva era laschà construir enturn il 1920 ina gronda schanza sco attracziun e purschida per ils giasts. Sin quella eri pussaivel da far sigls fin ad 80 meters.

L'emprima da las schanzas a Zuoz è vegnida construida precis avant 100 onns. Bler n'è betg enconuschent davart da quella, in artitgel istoric dals 26 da november 1925, ch'era cumparì en l'Engadiner Post, maina però in pau glisch en quest chapitel da l'istorgia da sport d'enviern da Zuoz.

En l'artitgel vegn numnadamain communitgà che questa uschenumnada «Schanza d'Arpiglia» saja vegnida construida a fin e stettia a disposiziun sco nova attracziun sportiva. La schanza sa chattava vi d'ina costa stippa en il guaud d'Arpiglia ed uschia vis-à-vis da la vischnanca. La schanza è vegnida construida per incumbensa dal Club da skiunzs Zuoz e l'implant era vegnì planisà dal directur da cura enconuschent Walty da Puntraschigna. «Mes bab quintava ch'el saja er anc siglì sin questa schanza, ma bler n'è betg pli enconuschent da quest implant. Jau pens che la schanza d'Arpiglia saja stada anc en funcziun fin al cumenzament da la Segunda Guerra mundiala», declera Marco Zender (83) da Zuoz. Sco perditga dal temp ha el anc pudì quintar a la FMR intgins chapitels da l'istorgia da las schanzas da siglir emblidadas.

Probablamain tecnica antiquada

L'artitgel istoric maina anc in pau dapli glisch en il stgir davart la schanza d'Arpiglia: Ils skiunzs pudevan partir d'in traject da sigl betg limità e cun ina largezza da 50 meters. La mutta da siglir era 5 meters lada, 1,8 meters auta e construida sco mir sitg. L'implant aveva er ina tribuna per ils aspectaturs ed ina tribuna per ils arbiters. Il mir sut è anc oz visibel ed en vischinanza da quel vegn a partir da la primavaira che vegn installada ina tavla commemorativa da la vischnanca da Zuoz.

Verschneiter Wald mit Blick auf Dorf in den Bergen.
Legenda: Vista sur il mut da siglir da la schanza d’Arpiglia cun vista sin la vischnanca da Zuoz. FMR

«Jau ma regord anc vi da la schanza, ma ella era gia magari creschida en da quel temp. Tuttina avain nus ina giada sco mats empruvà da far là in pèr sigls – nus avain però construì nossa atgna schanza da naiv dasperas, ma quai na gieva betg bain là», sa regorda Marco Zender.

Pertge che la schanza d'Arpiglia n'è betg pli vegnida duvrada, n'è betg dal tut enconuschent. Intgins a Zuoz raquintan ch'ella saja vegnida prendida ord funcziun pervia d'in tragic accident mortal. Tenor Marco Zender saja la schanza vegnida prendida ord funcziun, perquai che la tecnica era lura gia magari antiquada e perquai hajan ins decidì da construir ina segunda schanza.

Landinas, la segunda schanza

Quest segund implant da siglir cun skis sa chattava era vis-à-vis la vischnanca e paucs tschient meters sper la schanza d'Arpiglia. Questa schanza era vegnida numnada Landinas e tenor Marco Zender è quella vegnida construida il 1945. «Al cumenzament construivan anc ils mats e giuvens da Zuoz mintg'onn la schanza mo cun naiv. Pli tard lura hai jau cun in pèr cumpogns mess ad ir ina construcziun da lain per siglir cun intginas travs ed aissas», declera Marco Zender.

Sco quai ch'el raquinta è el savens siglì sin quella schanza e tenor el saja il pli lung sigl stà 38 meters. Quest record era vegnì mess si il 1953 en occasiun dals campiunadis grischuns a Zuoz d'in Roland Bläsi. «A la fin eran nus be anc en dus che gievan a siglir là sin la schanza Landinas. Fin circa en la vegliadetgna ch'jau sun vegnì or da scola – pia ils onns 1956/57 – siglivan nus là. Ma suenter n'avevan nus betg pli temp pervia dal giarsunadi e la schanza è vegnida dada si», declera Marco Zender. Cun quests ultims sigls avant passa 70 onns è lura era terminada l'istorgia da las schanzas da siglir cun skis a Zuoz.

Artitgels legids il pli savens