Siglir tar il cuntegn

Header

video
400 onns Tschanüff
Or da Telesguard dals 18.10.2022.
laschar ir. Durada: 4 minutas 18 Secundas.
cuntegn

Istorgia dals ultims 400 onns Tschanüff – dal chastè a la ruina

Gia dapi ch'il chastè da Tschanüff è documentà uffizialmain l'emprima giada enturn l'onn 1256, probablamain er gia avant, è el cunzunt stà economicamain da grond'impurtanza. E quai è el en in tschert senn fin oz. Raschun è il funs e la pauraria che tutga tiers. Quella generava gia en il 18avel tschientaner var duas tonnas granezza e bunas entradas finanzialas or da ulteriurs possess da funs per ils fittadins ed il possessur. Sur blers tschientaners era il chastè en possess da l'uvestg da Cuira e quel deva sco signur a fit il chastè.

Il cumenzament dal 18avel tschientaner ha lura la famiglia Planta surpiglià il chastè cun funs e pauraria - gist pervi da quellas entradas economicas.

Esser chastellan muntava er avair pussanza

Cuntrari a l'Engiadin'Ota era la concurrenza per posts politics tranter las famiglias bainstantas pitschna en Engiadina Bassa. Uschia avevan ils possessurs dal chastè da Tschüff per il pli la pussaivladad dad ir sco represchentants da la regiun en ils gremis politics a Cuira. Ina raschun dapli per l'impurtanza dal chastè.

Els avevan qua sco ina posiziun priviligiada. La vischnanca da Ramosch ha savens dà l'incumbensa dad ir or a Cuira.
Autur: Jon Mathieu istoricher che ha analisà l'istorgia dal chastè da Tschanüff
audio
L'istoricher Jon Mathieu davart ils ultims 400 onns dal chastè
ord Actualitad dals 14.10.2022. Maletg: RTR
laschar ir. Durada: 3 minutas 18 Secundas.

1728 ha la via a la ruina cumenzà

L'onn 1728 è tenor ducuments istorics crudada ensemen la meglra part dal chastè e crudada vers vest en la val. Il chastè sez haja qua tras pers si'impurtanza sco simbol da pussanza, uschia l'istoricher Jon Mathieu. Restada è la muntada economica e valur dal bain puril e dal terren che tutgava tiers.

La famiglia Planta ha vendì il possess ad in da lur fittadins per 34'000 francs. Il 1903 ha la famiglia Müller-Vonmoos suripiglià la ruina inclusiv il possess. Quai è restà uschia fin il 2001. L'ultima possessura Uorschla Müller-Vonmoos ha lura decis da fundar e surdar tut ad ina fundaziun. Principalamain pervi da dumondas da responsabladad e da segirada.

Durant var 20 onns ha la fundaziun restaurà per radund 1,8 milliuns francs las restanzas dal chastè. Quai cun la finamira da mantegnair preschenta e visibla l'istorgia d'ina da las pli imposantas ruinas dal chantun.

Or da l'archiv

video
Il stgazzi nel Tschanüff – Nossas ditgas (Stafla 1, Episoda 3)
Or da Ditgas dals 28.10.2021.
laschar ir. Durada: 1 minuta 31 Secundas.

RTR actualitad 12:00

Artitgels legids il pli savens