Perquai sa Amina Ovcina Cajacob tge che quai munta, sch'igl ha tuttenina num d'in di a l'auter «uss èsi guerra».
Quai è simplamain in schoc ed ins ha tema. Ins sa che quai va per vita e mort ed ha simplamain tema da quai che vegn.
Tema per l'ina, e per l'autra la dumonda: Restar ubain fugir. Er la mamma dad Amina Cajacob e sia sora avevan gia pachetà la cofra per fugir cun il convoi da Sarajevo en Tschechia ubain en Svizra. Sco oz en l'Ucraina era quai gia lura en Bosnia uschia, che be dunnas ed uffants dastgavan bandunar il pajais. Il bab n'ha betg dastgà ir. Perquai ha la mamma decidì en la davosa secunda da restar.
Ella scheva adina, sch'insatge capita cun in da nus, lura capita quai cun nus tuts, nus restain ensemen.
Viver en il tschaler
E restar en la guerra muntava per Amina Ovcina Cajacob e sia famiglia in mintgadi cun bumbas, patronas e sirenas, nagina scola pli, butias vidas, daners na valevan nagut, ed abitar en tschaler senza aua ed electricitad. «Nus avevan lura sofas e matrazas en tschaler e tut ils abitants dal bloc abitavan qua ensemen». Vul dir circa 30 persunas. Cun il temp han ins lura fatg en tschaler scola per ils uffants sco Amina ubain ch'els devan cartas, entant ch'ils creschids inventavan objects per levgiar il mintgadi. «Per exempel avevan nus fatg or dad in agregat d'in auto in radio per tadlar las novitads». Ubain in pitschen furnel or da fier, per cuschinar anc ina giada la «charn» or dals pachets d'agid. Amina sa regorda bain da questa charn. «Quai eran quellas cuppas da ICAR, cuppas or da la guerra dal Vietnam e quella charn era verda, uschia avevan nus zambregià in pitschen furn per pudair cuschinar anc ina giada pitschnas, pitschnas purziuns, per betg ans tissientar.»
Currer per la vita
Per il da baiver stueva la famiglia currer per aua, perquai ch'i vegniva sajettà sin via dal tschaler enfin tar la cisterna d'aua en la vischinanza da l'ospital.
Nus currivan adina ziczac, per ch'ils snipers na tschiffan betg nus.
Sia famiglia pli stretga ha dentant survivì ils quatter onns da guerra. La famiglia ha bajegià si ina nova vita a Sarajevo. Qua ha Amina lura er emprendì d'enconuscher ses um da Mustér, ch'era ì suenter la guerra cun las chapellinas melnas a Sarajevo per gidar cun la reconstrucziun. E cun el è Amina il 2005 lura tuttina sa tschentada en Svizra. A Cuira, nua ch'ella viva cun ses um e ses dus figls e lavura sco professura per la perscrutaziun da medias a la Scol'auta spezialisada dal Grischun. Cun sia guerra ha ella pudì far pasch: «Jau crai ch'jau poss giudair la vita bler pli fitg che autras persunas, perquai che la guerra ha fatg mai pli ferma ed jau na fatsch betg tants quitads sco auters carstgauns.»