Alp Flex
Malgrà ch'ins cuntanscha d'enviern be cun gianellas u cun in quad cun tschintas l'Alp Flex, vivan anc ina ventgina da persunas en las chasas, chamonas e purarias da la fracziun sur Sur. Dus dad els èn Valerian e Pia Maria Signorell.
La Puschlavina è arrivada avant 45 onns en il Surses e restada pervi da ses um Valerian e pervi da las planiras selvadias aut sur la val. D'in enconuschent han els pudì cumprar ina chasa ed han bajegià ora quella per pudair restar sur onn sin l'Alp Flex.
L'enviern eri quasi mintga di in'aventura dad ir e turnar a chasa.
Omadus na pudessan betg propi s'imaginar da viver en ina citad pli gronda. I fiss bler memia bler travasch e probabel era malsegir – Valerian Signorell manegia ch'el vegniss probabel spert sut in Tram u auto en, sch'el stess a Turitg.
44 onns stattan Valerian e Pia Maria gia sin l'Alp Flex, ed els vulan restar uschè ditg ch'i va anc, e silsuenter pudair guardar enavos sin blers onns en lur parvis persunal.
Terza
In bain puril situà sur Müstair e Santa Maria, sin passa 1'800 meters sur mar. Monica Tschenett-Oswald ha tschernì sapientiv questa vita, era sch'i na saja betg adina stà simpel.
Avant 23 onns èn Monica è ses um sa decis da vegnir a star en la chasa paterna dad el, ensemen cun ils quatter uffants. Per lez saja stà il pli grev, di Monica Tschenett-Oswald, els eran da lez temp amez la pubertad – e n'hajan simplamain stuì far la midada cun bab e mamma. La finala hajan els tuttina vivì gugent si Terza.
Entant vivan ils uffants puspè en la val – il 2008 han era Monica e ses um stuì prender la decisiun – star u ir a val – el è d'in di sin l'auter stà paralisà e duvrava sutga da rodas. Grazia ad agid d'amis e dal Lions Club hani pudì bajegiar ora il clavà – ed uschia restar si Terza (Ils Cuntrasts han rapportà il 2011). Il 2019 è l'um da Monica mort. Ella ha dentant decis da restar.
L'um mora, lura n'èsi era betg simpel da star qua giu. Lura es simplamain sulet.
Grev saja oravant tut l'enviern. Bain vegnia la via rumida, dentant possia dar temps ch'ins saja isolà per in per dis – cura ch'i dat massa naiv.
Extrem è quai stà durant l'onn da lavinas 1951, cura che ses um è naschì e Terza è stà isolà per in pli lung temp. Il sir da Monica ha da lez temp stuì esser creativ per clamar agid.
La natira cumpensescha per la suldina che regnia mintgatant si Terza. E Monica Tschenett spera d'anc ditg pudair giudair las spassegiadas.
Mes sir e sira eran bunamain 90 cura ch'els han stuì ir a val. Jau sper che quai è era tar mai uschia.
S-charl
Era en l'Engiadina Bassa datti in lieu in pau isolà. A S-charl, sin passa 1'800 meters sur mar, maina Dominque Mayor in hotel – durant l'entir onn.
Dominique Mayor ha surpiglià l'hotel da ses geniturs il 2006 – ina decisiun sapientiva da turnar suenter avair emprendì da cuschinier e d'esser viagià per il mund enturn. Silsuenter èsi stà da ponderar tge far per che l'hotel marschia era l'enviern.
La stad vegniva la glieud, per l'enviern avain dentant stuì far insatge.
S-charl è cuntanschibel era l'enviern, dentant be cun schlitta da chavals, ina experientscha speziala per ils osps, di Dominique Mayor. Ins haja bajegia si ina buna rait, cun secziuns dal Club Alpin e cun gruppas da la Germania ed Austria. Quels enconuschian la situaziun ed apprezieschian era quella. Ch'il lieu è mintgatant isolà – la stad da bovas, l'enviern da lavinas – tutga gia adina tar il mintgadi. Perquai saja impurtant da planisar ordavant, di Mayor. Adina avair mangiativas per in'emna fin a 10 dis en il magasin.
Jau na vuless betg far in restaurant amez la citad, quai fiss memia simpel. Quai po far mintgin.
L'hotel ha uss tants osps, che fin ad otg persunas lavuran era l'enviern durant la stagiun auta per il manaschi. Dominique Mayor è dentant l'unic che viva sur onn a S-charl. Entras quai saja el era daventà in zic il pedel da la fracziun. I saja impurtant da savair co ch'il reservuar funcziuna – en cas d'in fieu, u er nua che tut è. Ed ils possessurs da las chasas sajan leds, da savair ch'insatgi è al lieu, e guarda a las chasas.
Per Dominque Mayor è la maschaida da temp ruassaivel, isolà ed il temp da travasch, cun la lavur cun e per ils osps, quai che fa interessant la vita si S-charl.