Sco mamma u bab d'uffants pitschens èn ins adina puspè confruntà cun situaziuns novas che pon far malsegir. Talas situaziuns poi spezialmain dar sch’in uffant è malsaun. Gist canortas e scolinas èn lieus nua ch’uffants pon s'infectar cun differentas malsognas. Ina da quellas è stgarlattina (tudestg: Scharlach). E quella sa derasa il mument para puspè pli fitg en il chantun Grischun. Nus avain sclerì cun la media chantunala, Marina Jamnicki, tge che geniturs duessan resguardar.
Ch’i dat dapi il mars puspè dapli cas da stgarlattina en il Grischun sa mussa entras resuns che la media chantunala, Marina Jamnicki, survegn da medias e da medis d'uffants ed entras telefons da l'ina u l'autra scola che s'annunzia tar ella per s'infurmar. Uschia sa laschia dir:
Nus avain in'unda, ma jau stoss dir che jau hai gì avant in mais – la fin mars e l’entschatta avrigl – dapli telefons che ussa.
Ils medis e las medias d’uffants hajan ditg a la media chantunala ch’els hajan remartgablamain blers uffants ch’han stgarlattina. Sin basa da la moda e maniera da las annunzias partia ella dal fatg ch’i dettia il mument dapli cas che uschiglio.
Cun cifras sa lascha quai dentant betg sa cumprovar, perquai ch’i na dat en Svizra nagina obligaziun d'annunzia per stgarlattina. Annunziar stoppia ins mo malsognas contagiusas ch’èn spert mortalas u ch’han auts dumbers da decurs grevs.
Marina Jamnicki explitgescha vinavant che stgarlattina na saja nagut extraordinari. Il maximum d'infecziuns da la malsogna tutgan uffants, ella po dentant er pertutgar creschids, mintgamai la fin d'enviern e l'entschatta da la primavaira. Perquai saja la situaziun actuala nagut nunusità. I possia dentant esser che l'unda actuala saja pli gronda che auters onns.
La media chantunala explitgescha che quai possia avair in connex cun las mesiras d’igiena durant la pandemia da corona. Entras quellas devi er pli paucs cas dad autras malsognas. E forsa saja ins ussa era pli sensibilisà e fetschia stim pli fitg d'infecziuns che avant la pandemia.
Ina unda è para qua. Sco percorschan ins sch'in uffant ha stgarlattina?
Ils sintoms principals da stgarlattina èn ina angina, damai ina inflammaziun da la gula ubain ina angina cumbinada cun in eczem cotschen che cumenza sin il venter e po sa derasar sur l’entir corp, en spezial en fatscha. Vitiers pon vegnir fevra, ina lieunga cotschna, malesser, render e la diarrea.
I possia dentant er restar tar il mal en la gula. Tipic saja ch’i vegn d’in mument sin l’auter. Da differenziar saja sch’ins ha in nas che curra. Quai pleda per in dafraid.
La diagnosa finala survegn ins cun in sfrusch da la gula (tudestg: Abstrich) che vegn fatg da la media u dal medi. Ina vaccinaziun encunter stgarlattina na datti betg. Mintgin e mintgina po survegnir la malsogna ed ins po survegnir ella pliras giadas en sia vita.
Tar ina fitg pitschna procentuala poi dar decurs grevs da la malsogna. Per exempel sch'ins ha stgarlattina ed il medem mument la virola selvadia (tudestg: Windpocken u wilde Blattern) po quai esser privlus. Ins vesia dentant ch’i dettia gist tar uffants savens decurs fitg levs.
S'infectar pon ins per exempel entras spida e starnidar. Per evitar quai gidan en emprima lingia mesiras d’igiena, duvrar ina mascrina u tegnair distanza. Quai saja probabel er in motiv ch’i dat tar uffants dapli cas perquai che quels èn per regla ensemen cun in pli grond dumber d’auters uffants e pli manaivel l’in da l’auter che creschids.
Ma la media chantunala manegia er ch'ins na stoppia betg far quitads sco geniturs da purtar l’uffant en ina canorta, scolina u scola.
Sch'in uffant è saun duess el ir a scola, a scolina, en la canorta. Sch’e l'uffant è malsaun duess el restar a chasa. D’ina vart per ch’el haja ruaus e possia sa revegnir en in conturn quiet e da l’autra vart per ch’el n’infectescha betg auters uffants.
Ed ella agiunta, sch'ins sa senta malsegir u sch'ins ha in curius sentiment sco mamma u bab possia e duess ins adina contactar la media u il medi d'uffants per sa laschar cussegliar.