Mesolcina - Malauras han chaschunà donns da passa 84 milliuns

A Roveredo han las autoritads responsablas preschentà la bilantscha da las lavurs, sfidas e quant gronda che la solidaritad è stada suenter las malauras d'avant in onn en la Mesolcina. Ins haja construì rempars, chanals, arretaziuns da spundas e correcziuns da flum. Gia avanzà lunsch saja la rumida da radund 60 hectaras terren agricul ch'era vegnì sutterrà da glera. In grond project è era la reconstrucziun da 30 kilometers vias forestalas ed in implant idraulic sto vegnir reparà.

Per las mesiras immediatas per la segirtad da bovas han ins gia impundì 10 milliuns francs. La gruppa da coordinaziun regiunala quinta per quest intent cun custs da passa 14 milliuns francs. Ils custs totals per mesiras da segirtad e reconstrucziun muntan actualmain a passa 84 milliuns francs. En cumparegliaziun cun las stimaziuns dal december 2024 sajan ils custs cunzunt pli auts per Sorte (plus tschintg milliuns) ed implants idraulics (plus dus milliuns). La finanziaziun vegn repartida sin chantun, Confederaziun, vischnancas e terzs.

Il president da Lostallo Nicola Giudicetti ha preschentà la varianta per il futur da la fracziun da Sorte che la suprastanza communala propona. La varianta preferida fiss in mir da protecziun sur il vitg. Quella varianta saja finanzialmain favuraivla cun 6,8 milliuns. Vinavant porschia quella la meglra relaziun tranter ils custs ed il niz. Era preschentà ha el la varianta da betg proteger Sorte uschia ch'il vitg restass en la zona cotschna, quai na vul la vischnanca dentant betg. Anc adina èn 20 persunas evacuadas en la part dal vitg pertutgada e quels veglian turnar. Ils projects vegnan uss elavurads en detagl e surdads a chantun e Confederaziun che decidan lura.

Lostallo è rumì – a Sorte fan craps endament las malauras

Sch’ins va atras Lostallo, la vischnanca en la Mesolcina, lura na ves'ins betg pli bler da las malauras, malgrà ch’in pèr 10'000 meters cubics material eran vegnids a val. Da la saira nua ch'igl aveva pluvì ferm, l’electricitad era crudada ora e numerus auals avevan purtà giu aua, belma e crappa restan surtut memorias.

In exempel: In prà a Lostallo sur in onn

A Sorte vesi or sco avant in onn

Sch’ins va da Lostallo ils dus kilometers a Sorte, ina fracziun da la vischnanca, passan ins sper prads nua che l'erva crescha. Avant in onn eran quests prads cuverts cun belma, laina e crappa. Schizunt autos eran vegnids purtads atras l’aua sin il prà. Ina part da Sorte è vegnida tutgada fermamain d’ina bova – e quai ves'ins anc adina: Las chasas ruttas stattan anc là sco avant in onn, circumdadas da la bova cun craps gigantics. La via è vegnida rumida, igl ha dà ina nova punt e da l’autra vart vegnan bajegiads mirs da segirezza.

Il motiv ch'ina part da la vischnanca guarda anc ora sco avant in onn è, ch’il chantun ha declerà quels lieus sco zona cotschna, pia da privel. Quai vul dir ch'i na po betg vegnir rumì u fatg insatge en questa zona. Il president communal, sindaco Nicola Giudicetti, di cleramain, ch’ins na sappia betg, co ch'il futur da Sorte guarda or.

La vischnanca sto metter sin maisa in project che Confederaziun e chantun ston approvar. Quai pudess esser che Sorte vegn rumì, ubain ch'i vegn construì ina protecziun, uschia che la fracziun po vegnir bajegiada si da nov.

Da l’autra vart da Sorte è ina da las deponias dal material ch’è vegnì giu. Exchavaturs èn là vi da construir rempars da segirezza. Quels duessan manar bovas futuras sper la fracziun vi, directamain en il flum Moesa.

Ils grottos che tutgan tar la cultura da la Mesolcina

A l'ur da Lostallo datti trais grottos in sper l’auter. Ina part è vegnida donnegiada dal tut, dus èn dentant puspè vegnids renovads. In, quel da Luigi Fossati, n'è anc betg avert. Il motiv n'è betg ch’ils donns eran uschè gronds, mabain che la via per cuntanscher il grotto n'è anc betg vegnida reparada.

El sez guarda enavos sin il venderdi d'avant in onn e di, che questas malauras sajan stadas fitg tridas. El è creschì si a Lostallo ed haja gia vesì bleras giadas bovas ch’èn vegnidas giu. Quai saja normal. Ils donns da material na sajan era betg uschè nauschs, di Luigi Fossati. Quels possian ins reparar. Nausch saja per el che las malauras dal 2024 han custà la vita a trais persunas.

Uss guarda el enavant: La belma enturn ses grotto ha el gia prendì davent. Uss renovescha el pass per pass. E spera, ch’il batschigl da tschiffada saja bainprest renovà e che la via tar ses grotto po vegnir fatga. Ils grottos sajan numnadamain il lieu d'entupada a Lostallo ed uschia impurtants per la cuminanza.

Uschia vai vinavant: mesiras immediatas e da segirada en la Mesolcina

La regenza ha approvà il project «Mesiras immediatas pervia dals donns da malaura en la Mesolcina dals 21-06-2024» da las vischnancas da Mesauc, Soazza, Lostallo, Cama, Grono e Roveredo sco era da l'Uffizi da construcziun bassa dal Grischun. Uschia communitgescha il chantun ils 3 da fanadur.

Il project vegn exequì ils onns 2024 fin 2030 sco mesira immediata. El cuntegna tut las mesiras immediatas respectivamain tut las mesiras da segirada sin nivel da las vischnancas respectivamain da l'Uffizi da construcziun bassa. Las mesiras cumpiglian principalmain il restabiliment dals profils da deflussiun dals curs d'aua, la rumida dals batschigls da retenziun, la construcziun ed il restabiliment da las vias d'access a las ovras da protecziun sco er la reparaziun da las ovras da protecziun donnegiadas. En il territori Gagna de Sort è il material da bova vegnì duvrà per realisar in'ovra che duai proteger la fracziun Sorte cunter bovas da la Val de Rebolgin.

Ils custs da las mesiras exequidas e da las lavurs da finiziun planisadas èn budgetads cun 14,2 milliuns francs. Il project vegn cufinanzià da la Confederaziun. La regenza ha concedì ina contribuziun chantunala da maximalmain 6,39 milliuns francs tenor la Lescha chantunala davart il guaud. La cumpart totala da la Confederaziun (35%) e dal chantun (45%) importa 80%.

Adattà al tema

Las malauras en Mesolcina era in dals eveniments considerabels da l'onn passà. Perquai ha RTR resumà en ina contribuziun da radio ils eveniments da quel temp. Quella pudais tadlar qua: