I giaja per nagut auter che per spendrar il cor da la natira svizra. Quai è il messadi che tranter auter il WWF, la Pro Natura, il Club alpin svizzer e la Federaziun svizra da pestga han preschentà l'entschatta da favrer a Cuira. Las organisaziuns s'engaschan per che las regiuns umidas, ch’ils biotops da muntada naziunala restian era vinavant protegids da tuttas sorts intervenziuns, per exempel da lais da fermada per la producziun d'electricitad. Gist quai fiss numnadamain pussaivel sch'il Parlament federal suandass l'opiniun dal Cussegl dals chantuns ch'ha l’atun passà decidì d'abolir la protecziun absoluta da quests territoris. Per illustrar ch'il privel saja concret, ha Anita Mazzetta dal WWF Grischun prendì l'exempel da la Val Roseg.
En la Val Roseg datti per exempel in studi da l’ETH che mussa cler co ins pudess bajegiar in lai da fermada, tge potenzial che quel avess. Quest privel è concret. E la branscha discutescha gia d’in tal project.
Tuna pulit concret. Ma tgi ha ussa mustgas da construir in lai da fermada en la Val Roseg sco quai che la pagina d'internet da la campagna «biotopschutz.ch» mussa en ina montascha cun tschaghegnas, exchavaturs e camiuns? Sin dumonda respundan la Repower, l'EWZ ed era las Ovras electricas da l’Engiadina (OEE) ch’els n’hajan nagins plans en la Val Roseg. La medema infurmaziun vegn da l'UVEK, il Departament federal per ambient, traffic, energia e communicaziun. Era els na sappian da nagut.
Per Anita Mazzetta dal WWF nagina surpraisa. Els n’hajan betg discurrì da plans mabain d’ideas da tschiffar l’aua en la Val Roseg. I dettia dentant clers mussaments, nair sin alv, che la Val Roseg saja in tema. Quai mussia in studi da l’ETH ch'haja examinà il potenzial dad in lai da fermada en la val.
Studi da l'ETH sco cumprova
Quai conferma era Robert Boes, professer a l'ETH ed in dals auturs dal studi. Cun ina producziun pussaivla da 229 uras gigawatt per onn fiss in lai da fermada en la Val Roseg in dals pli gronds ed empermettents projects ch'els hajan examinà il 2018. Ma tut prendì duvrassi anc dapli examinaziuns per giuditgar sche quai faschess propi senn.
Il diavel sa zuppa en ils detagls e spezial en il cas da la Val Roseg èsi in zic pli cumplitgà.
Betg propi prendì en consideraziun hajan els per exempel il fatg ch'ins stuess manar l'aua da la Val Roseg en il Puschlav, quai che chaschunia ina gronda differenza d’autezza ed uschia er ina pli gronda producziun d'electricitad. Uschia na giaja quest'aua dentant betg pli en l'En e pli tard en la Mar naira, mabain en il Poschiavino e pli tard en l’Adria. A l'En ed uschia era a las ovras electricas che turbineschan quest'aua manchia quella.
Rentabilitad betg confermada
Talas midadas dal cul d'aua sajan adina difficilas. Bain pussaivel che las ovras pertutgadas a pèr da l’En pretendessan ina cumpensaziun. In’alternativa fiss da construir ina centrala en la regiun da Puntraschigna. Quella portia pervia da la pendenza pli pitschna lura dentant era pli pauca electricitad e rendess uschia probabel era pli pauc, di Robert Boes.
Fan las organisaziuns d'ambient pia campagna cun la Val Roseg malgrà ch'i na dat nagins projects concrets e perfin sch'il scumond crudass rendess ina tala probabel gnanc?
Betg surlaschar decisiun a las dretgiras
Anita Mazzetta dal WWF Grischun vesa quai auter. Els mussian simplamain tge cuntradas che fissan pertutgadas sch'il scumond da bajegiar en biotops da muntada naziunala crudass.
Sche quai croda vegnan projects e lura cumenza il cumbat. Lura ston ins forsa er esser dependent dad ina decisiun dad ina dretgira sch’igl è pussaivel u betg.
Quai na veglian els betg perquai che quai sajan las davosas cuntradas protegidas e quellas na sajan betg en discussiun, di Mazzetta.
