En general na saja la «luna economica» actualmain betg uschè buna e quai sin l'entir mund, di l'economa Andrea Wagner da l'institut da perscrutaziun independent svizzer Bak-economics a Basilea. E questa schletta luna influenzescha era la situaziun economica en il Grischun. Cunzunt trais facturs influenzeschan il mument l'economia: il ferm franc svizzer, l'inflaziun e sco terz procura quai uschia per ina dumonda pli pitschna per products e prestaziuns.
E tuttina sch'ins guarda sin las cifras, è la valur interiura brutta en general (BIP / prestaziun da l'economia) anc adina stada en il rom positiv en il Grischun, era sche l'economia n'è betg pli creschida uschè ferm sco er gia. L'onn 2023 saja la creschientscha s'augmentada per passa 0,6%, quai che correspundia a la media svizra. Ed er per ils proxims dus onns quintan ins puspè cun in pli aut augment.
I suonda in sguard sin ils pli impurtants secturs da l'economia grischuna.
Co vai al turissem?
Sco in studi per incumbensa da l'Uffizi chantunal per economia e turissem ha mussà, ha il turissem ina gronda influenza en il Grischun. Mintga terz lavura direct u indirect per il turissem en il chantun Grischun. Co stati pia cun il turissem?
Tenor Andrea Wagner n'haja il turissem en il Grischun betg patì uschè ferm durant corona sco en autras regiuns svizras. Era sch'ils giasts da l'exteriur han mancà, sajan blers giasts svizzers vegnids en il Grischun per far vacanzas. Il turissem da citads haja percunter patì bler dapli. Perquai saja il plus en il Grischun suenter la pandemia er in zic pli bass cun 5% real il 2023, en l'entira Svizra sajan quai stads en media 11%. Il 2024 quintan ins en il Grischun danovamain cun in plus da 5%, en media svizra be pli cun 4%. Il 2025 quintan ins che quest effect da recuperar (Nachholeffekt) lascha puspè suenter, uschia ch'i vegn en il Grischun be pli quintà cun in plus dad 1,5%.
Uschia guardan las prognosas dal Bak per differents secturs ora en cifras:
Industria da construcziun sa revegn
Ed era l'industria da construcziun saja sa revegnida puspè relativamain bain, ha ditg l'economa Andrea Wagner. E creschida schizunt per 1,8% real il 2023. En l'entira Svizra quintan ins anc adina cun -2,2%. Per il 2024 vegn quintà en il Grischun cun in plus dad 1,2% e cun -0,5% en l'entira Svizra. Dentant stoppian ins er relativar in zic questas cifras positivas en il Grischun, cunquai che quellas vegnan cunzunt er influenzadas da projects gronds, sco per exempel il nov ospital chantunal che vegn construì.
Perquai che uschiglio na saja la situaziun en l'industria da construcziun stada per in temp betg uschè buna, cunquai ch'ils tschains èn creschids ed il material è vegnì pli char ed uschia er ils custs en general da bajegiar pli auts, Uschia saja la conjunctura da construcziun stada relativamain schletta, sco Wagner ha agiuntà.
Co vai a l'industria?
L'industria elavuranta patescha cunzunt dals pretschs pli auts e la dumonda pli pitschna. Il 2023 saja perquai la valur agiuntada (BIP / prestaziun economica) sa reducida. Per il 2024 quintan ins dentant puspè cun meglras prognosas, i vegn spetgà in augment da 2,2% real, quai che correspundess circa a la media svizra. Dentant uschè fetg sco avant corona na vegnia quai betg a crescher.
Dus exponents da quest sectur en il Grischun èn la Hamilton Bonaduz AG e la Trumpf Svizra AG a Grüsch. Nus avain dumandà co ch'i va a las duas fatschentas ed i sa mussa: dus exempels dal tuttafatg differents. La Trumpf saja tenor il CEO, Arnim Brüchle en ina situaziun greva. A partir dal favrer èn els en lavur curta, la durada maximala da lavur curta è 12 mais. Quant ditg ch’els fan diever da questa na san els betg anc. Motiv per lur situaziun economica sajan plirs facturs: surtut la guerra en il proxim orient e la guerra en l’Ucraina procuran per intschertezza. Per els sco affar vul quai dir ch’ils pretschs per il material èn pli auts e che la clientella na investescha betg tant pervia da la intschertezza.
La Hamilton AG percunter saja en ina buna situaziun economica, quai di la CEO da la partiziun service, Gianina Viglino-Caviezel. Tenor ella saja il motiv che la Hamilton producescha products specifics, surtut en il sectur medicinal. Els han gì durant corona in grond augment cunquai ch’els han producì maschinas da reanimaziun. Tras quai han els engaschà nov persunal e sviluppà novs process da lavur. Suenter quest ferm augment hajan els da far pli effizient quests process. Tenor Gianina Viglino-Caviezel hajan els avunda persunal ed era avunda lavur.
En tge branschas lavuran las bleras persunas en il Grischun?
Las bleras persunas en il Grischun lavuran en il servetsch public cun tranter 20'000 e 25'000 persunas, suandà dal turissem e traffic cun radund 20'000 persunas. Sch'ins guarda danunder ch'ils blers daners vegnan, lura correspundan quellas cifras a questa successiun.
Quai che dat en egl è dentant che las immobiglias portan per chau che lavura bler dapli daners che tut tschellas branschas. Sper quellas branschas datti er anc l'agricultura, il sectur da finanzas ed ils servetschs dad interpresas. Lezzas han dentant en cumparegliaziun cun tschellas branschas pauca influenza sin la situaziun economica en il Grischun.