Il Grischun è il pli stgir chantun, sch'ins mira sin la carta d'emissiuns da glisch da la Svizra. Tuttina è er qua la polluziun da glisch s’augmentada ils davos onns.
Malgrà che la chapitala Cuira ha reducì sias emissiuns è la polluziun da glisch s'augmentada sur l’entir chantun Grischun.
Che la polluziun da glisch s’augmenta saja in trend ch'ins po constatar en l'entira Svizra, gea sin l’entir mund, di Lukas Schuler, il president da l'uniun Dark Sky Switzerland. La raschun per quest augment, saja l’urbanisaziun e las vias da colliaziun. Dentant fetschian era ils centers turistics dapli reclamas illuminadas e dapli persunas privatas illumineschian lur chasas e curtins.
Las consequenzas per carstgaun ed animal
Entras la glisch vegnan ils animals ch’èn activs la notg disturbads. Per exempel sa brischan insects vid las glischs. Ils utschels han problems d’orientaziun. Quels s'orienteschan numnadamain vid las stailas e la glina, ma sgolan ussa pli e pli savens en grondas citads illuminadas, perquai ch’els na vegnan betg da distinguer la differenza.
Pervia da la polluziun da glisch han ils utschels-mezmieur pli pauc temp dad ir a chatscha u bandunan schizunt lur domicil. Tge che munta dal reminent ch'ils pigns che na pon anc betg sgular vegnan laschads enavos e crappan. Ma era sin la ruta da chatscha ha la polluziun in effect negativ, pertge quels animals èn fitg sensibels sin la glisch. Quai ha declarà Miriam Lutz, la responsabla per il schurmetg d'utschè-mezmieur en il Grischun.
Ils utschels-mezmieur guntgeschan la glisch e ston far rutas pli lungas, quai dovra dapli energia ed els dattan uschia pli pauc latg als pitschens.
E vitiers èn els uschia era pli exponids a lur inimis, sco per exempel la tschuetta.
Er per ils umans po la blera glisch avair consequenzas negativas. Tenor studis internaziunalas dormian las persunas ch’abiteschan en lieus cun massa glisch durant la notg mender. Che memia pauc u ina schletta sien po avair consequenzas negativas per la sanadad, è nagut nov.
Speranza sin mesiras naziunalas
Lukas Schuler da Dark Sky Switzerland spera sin meglierament e ch'i dettia agid sin nivel naziunal per sminuir la polluziun da la glisch. Pertge enfin ch'in vitg u ina citad midia da sez sia entira illuminaziun en ina varianta pli ecologica, saja in fitg lung process.
Tge che nus pudain far
Per l’ina duain ins be illuminar lieus ed edifizis sch'igl è propi necessari. Per l'autra duain ins illuminar cun ina glisch che fa glisch chauda, pia oransch e betg chazzolas cun glisch fraida, sco per exempel la colur blaua. Pertge la colur blaua tiria pli fitg ils animals che colur oranscha. Plinavant duess ins far diever da chazzolas che van enavos cun l’intensitad da la glisch sche nagin è d’enturn.