Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Promoziun da lingua en scolina Sfidas cun uffants da lingua estra

Zambregiar, far termagls ed emprender d'enconuscher il mund: La scolina promova il svilup d'in uffant e prepara quel sin la 1. classa. Er la tgira da la lingua tutga tiers. Cunzunt en centers regiunals èn scolinas confruntadas cun ina nova realitad: Ils uffants na chapeschan betg la lingua da scola.

Cuira, Landquart u Tusaun. Ma er Tavau u San Murezzan, sco er Glion u Scuol. En tut questas vischnancas datti scolinas nua che ina gronda part dals uffants cumenza la scolina senza chapir tge che la mussadra u il mussader da scolina di. Tals uffants da lingua estra survegnan lecziuns da promoziun, sco quai che la lescha da scola prevesa. Sche las cumpetenzas da lingua mancan tar la maioritad dals uffants, ha quai er in'influenza sin il mintgadi en scolina.

Il mintgadi en scolina – l'exempel da Glion

A Glion datti pliras scolinas. Ina partiziun tudestga dumbra 16 uffants. La gronda part discurra a chasa ina lingua estra. Uschia chapeschan 12 dals uffants betg u propi betg bain tge che la mussadra Norina Gabriel di.

Igl è segir ina gronda sfida sche la maioritad na chapescha betg tge che ti dis. Ma igl è er bel da vesair il svilup dals uffants.
Autur: Norina Gabriel mussadra da scolina, Glion

Dals 16 uffants che van en la partiziun tudestga discurran 12 a chasa ina lingua estra. Tuttina chapeschian ils uffants in l'auter. Sche betg cun discurrer, lura cun mussar, dissegnar, trair u stuschar, di la mussadra Norina Gabriel. Ella emprovia da communitgar sin tudestg da scrittira u er cun mauns e pes. En pli saja da repeter, repeter ed anc ina giada da repeter.

audio
La lingua sco sfida en scolina: Impressiuns d'ina visita a Glion
ord Actualitad dals 31.10.2023. Maletg: RTR
laschar ir. Durada: 4 minutas 36 Secundas.
audio
La lingua sco sfida en scolina: la situaziun a Glion declera la mussadra Norina Gabriel
ord Actualitad dals 31.10.2023. Maletg: RTR
laschar ir. Durada: 3 minutas 52 Secundas.

Sch'ils uffants vegnian d'emprender svelt ina lingua, na dependia betg be da las abilitads dals uffants sezs, mabain er dals camarats e las camaratas. Uschia saja pli grev sch'i haja blers uffants en scolina che discurrian a chasa la medema lingua. Gest quai saja uss il cas, tge che saja ina sfida. Tals uffants restian tranter ed emprendian pli plaun la lingua. Auter saja la situaziun tar uffants ch'èn cun lur lingua mamma persul. Lezs emprendian pli tgunsch la lingua, uschè da dir perquai ch'els ston. In ulteriur tric dals uffants: Guardar tge ch'ils auters fan e lura far suenter.

La vischnanca da Glion è confruntada dapi intgins onns cun situaziuns che ina gronda part dals uffants na chapescha betg la lingua da scola. Perquai ha il cussegl da scola er instradà diversas mesiras, sco Annalisa Cathomas, copresidenta, di en l'intervista:

audio
La lingua sco sfida en scolina: Annalisa Cathomas di tge che Glion fa
ord Actualitad dals 31.10.2023. Maletg: MAD
laschar ir. Durada: 4 minutas 15 Secundas.

Nagina survista grischuna – però exempels

Il chantun grischun na ramassa betg las cifras d'uffants ch'èn da lingua estra. Uschia n'èsi betg pussibel da far ina survista davart las cumpetenzas da lingua en scolinas grischunas. Sco retschertgas da RTR mussan èn sper Glion er numerusas autras vischnancas pertutgadas. Intgins exempels: San Murezzan dumbra 40% uffants che na chapeschan betg la lingua. Sumeglianta è la situaziun a Scuol, nua che var la mesadad ha difficultads cun la lingua da scola. Pli accentuada è la situaziun a Zuoz: Dals 23 uffants che van il mument en scolina discurran 2 a chasa rumantsch, la lingua da scolina a Zuoz. E dals uffants che van a Tusaun a scolina èn 85% da lingua estra.

audio
La lingua sco sfida en scolina: situaziun en differentas scolinas
ord Actualitad dals 31.10.2023. Maletg: RTR
laschar ir. Durada: 4 minutas 55 Secundas.

En general pon ins dir che scolinas en lieus pli gronds èn pertutgadas pli fitg, cunquai che dapli glieud da l'exteriur abita en tals lieus sco p. ex. Cuira, Landquart u Tavau. Il medem vala en las regiuns: Uschia han scolinas sco Glion, Scuol, u er Tusaun dapli uffants che na san betg la lingua d'instrucziun che las scolinas en ils vitgs vischinants.

Tgi ch'è pli pertutgà, fa dapli

Pli pertutgadas che vischnancas èn e pli baud ch'i cumenzan cun la promoziun da lingua. Uschia datti gia purschidas per uffants da 3 onns. La finamira da talas purschidas è ch'ils uffants han ina basa linguistica cura ch'els cumenzan la scolina. A Glion mussian talas mesiras effect, sco la mussadra ha ditg. Savens emprovan las vischnancas er d'involver ils geniturs per che er lezs vegnian en contact cun il linguatg. Vitiers decleran vischnancas pli pertutgadas er la scolina sco obligatoria per uffants da lingua estra.

RTR actualitad 07:00

Artitgels legids il pli savens