Quatter emnas èn passadas dapi che l'aua da baiver da Küblis è vegnida contaminada cun diesel - e durant l'infurmaziun da la vischnanca pareva la populaziun d'avair ina dumonda principala: Tgi ha contaminà l'aua? Tgi è la culpa?
Displaschaivlamain per ils da Küblis n'ha la suprastanza communala betg pudì respunder questa dumonda durant tut la saira. Il president communal Thomas Gort manegia: «Nus na savain betg tgi che quai è stà, e nus na savain betg sche nus vegnin a savair insacura.»
Infurmaziuns pli detagliadas n'ha el era betg dastgà dar – perquai che la situaziun saja actualmain ina procedura currenta e perquai che la polizia chantunala lavuria era activ vi da quest cas. Ina situaziun frustranta per la populaziun da la vischnanca, sco quai ch'ins ha sentì quella saira.
Jau hai atgnamain spetgà ch'ins discurria dapli dal chaschunader, ma quai è ussa ina procedura currenta e davart quai n'avain nus survegnì insumma naginas infurmaziuns. Quai è dischillusiunant, gea.
La situaziun a Küblis n'è pia betg sa midada, dapi che la gronda part dal vitg ha puspè aua schubra. En la regiun da Tälfsch dastgan ins era vinavant duvrar l'aua be per nettegiar e per far la duscha, dentant betg per baiver. Paucas chasadas a l'ur dal vitg na dastgan insumma betg utilisar l'aua. «Là essan nus vi da schubregiar. Cun ina pressiun auta derschain nus las lingias e sperain uschia ch'il diesel sa distatga», di Thomas Gort.
Malgrà tuttas sfidas haja quest temp era insatge positiv. La solidaritad saja stada gronda entaifer la populaziun.
Che tuts e tuttas han puspè aua da baiver fin la fin da l'onn, quai fiss mes giavisch da Nadal.
Fin Nadal spera la vischnanca che tut las chasadas sajan puspè spisgentadas cun aua da baiver schubra, e ch'il giavisch da Nadal da Thomas Gort giaja uschia en vigur.
Anc adina nagina aua currenta
A Küblis n'han anc adina betg tut las chasadas aua da baiver. Tenor las infurmaziuns sin la pagina d'internet da la vischnanca po la vart sur ils binaris entant bain duvrar l'aua per sa lavar e far la duscha, ma anc betg per baiver. La qualitad saja anc insuffizienta, uschia ch'ins na possia er betg baiver ella cun far buglir avant. Latiers recumonda la vischnanca da l'emprim laschar ir 10 minutas aua tras las lingias. Da remplazzar ils conducts, quai fiss cumbinà cun blers custs e blera lavur. Ina gronda sfida è la polluziun era per l'agricultura. Là è la situaziun dentant sa megliurada considerablamain, sco il suprastant Christian Reidt ha ditg.
«La gronda part dals manaschis è en il fratemp puspè colliada cun l'aua, fin a dus manaschis.» Ils tancs provisorics vegnan transportads cun in camiun a Küblis - e sche las temperaturas restian miaivlas na saja quai nagin problem, uschia Christian Reidt: «In problem avain nus pir, cura che las temperaturas crodan. Lura pudessan ils tancs schelar.»
Malgrà tut la malsegirezza menziuneschan ils abitants e las abitantas da Küblis anc in auter aspect da quest temp senza aua, in aspect positiv. Durant quest mais haja la suprastanza lavurà intensivamain e la populaziun haja gidà in l'auter nua che quai è stà pussaivel, cun offrir l'atgna duscha, cun lavar e cun cuschinar la vestgadira dad auters.
Il november 2025 avevi dà ina contaminaziun da l'aua en la vischnanca da Küblis. Dapi in temp po la vart sut ils binaris dal tren puspé duvrar l'aua.
Cumbat cunter la mancanza d'aua
Küblis cumbatta cunter la mancanza d'aua, suenter che quella era vegnida contaminada cun ieli mineral. Igl è ina situaziun che porta bleras sfidas en il mintgadi dals abitants e da las abitantas. Fin ch'els ed ellas pon puspè far la duscha a chasa, far in tee u baiver l'aua da la spina, pudessi anc cuzzar in bun mument. Tenor il chau-funtauna da Küblis Simon Bühler na possian ins actualmain anc betg dir, quant lunsch che l'aua contaminada è gia avanzada en la rait d'aua.
Ma er ils animals en ils manaschis agriculs èn pertutgads da la situaziun extraordinaria. Uschia era las 40 vatgas en la stalla a Weiler Tälfsch, gist sur Küblis. Vatgas cun vadè basegnian per exempel fin 150 liters a di.
L'uman po silmain ir per ina buttiglia d'aua a di. Per ils animals na tanscha quai dentant simplamain betg.
Christian Reidt, pur e suprastant communal da Küblis, aveva perquai suenter il stop d'aua (mesemna, 26-11-25) organisà che tut ils purs han aifer 12 uras puspè aua schubra a disposiziun en lur stallas. Cun camiuns vegn dapi lura transportà l'aua fin al batschigl davant stalla. Grazia a pumpas e ventils funcziunia uschia l'access a l'aua sco usità. Cun l'enviern, naiv e temperaturas sut nulla pudess questa schliaziun actuala dentant vegnir al cunfin, manegia Christian Reidt. Lura stopp'ins chattar novas vias per garantir l'access ad aua schubra als manaschis purils.
Situaziun cun paucas schliaziuns
Per nettegiar las lingias d'aua n'han ins betg massa opziuns. L'unica opziun è da darschantar la rait d'aua cun aua netta. Adina ed adina puspè fin ch'ils resultats da labor da l'aua na mussan betg pli contaminaziun. Tar ina contaminaziun da fecalias fiss il proceder simpel. Il problem tar il cas da Küblis è che la contaminaziun è cun ieli mineral.
Quel ieli resta pli ferm pendì en las lingias d'aua. En il mender cas stuessan ins remplazzar tut las lingias d'aua, ha ditg il chemicher dal chantun Grischun, Matthias Beckmann, envers il schurnal regiunal da SRF. Ina tala situaziun da contaminaziun cun ieli n'avevia fin uss anc betg dà en Svizra.
Daco che l'aua da baiver è tschufragnada han ins entant almain per part pudì constatar. Sco il president communal da Küblis, Thomas Gort, ha ditg envers RTR, sa tractia il pli probabel da diesel. Da tge quantitad da l'ieli mineral ch'i sa tractia, na saja dentant betg enconuschent. L'ieli è arrivà en la tschiffada da funtauna Abibela che sa chatta sin il territori da la vischnanca da Claustra - e da là en il provediment cun aua da baiver da la vischnanca da Küblis.
En ina communicaziun scriva la vischnanca, che la Polizia chantunala haja cumenzà a far investigaziuns. Quai ensemen cun l’Uffizi chantunal per la natira e l’ambient e cun la Procura publica dal Grischun. Actualmain emprov'ins da nettegiar las lingias d’aua. Damai che questa lavur è difficila e dovra ses temp, sto la populaziun da Küblis era ir la fin d’emna per aua schubra tar ils tancs plazzads en plirs lieus dal vitg.