Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Sfarlattim da vivondas Foodwaste en l’agricultura, l'elavuraziun e la gastronomia

Sper las vivondas che vegnan dismessas a chasa, va ina gronda part er a perder tranter la producziun sin l’er ed il charret da cumpras en las butias.

Tenor l’Uffizi federal d’ambient chaschuna mintga persuna en Svizra en media circa 330 kilos sfarlattim da nutriment ad onn, che fiss evitabel. Tar radund 8’500’000 abitantas ed abitants munta quai 2,8 milliuns tonnas nutriment che nus sfarlattain mintg’onn en Svizra. Tge che correspunda a radund 500'000 elefants. Ubain donns d'ambient sco sch'ins giess cun in auto 2'000'000 giadas enturn il mund.

Foodwaste Lebensmittelverschwendung
Legenda: Funtauna: Uffizi federal d'ambient 2019 RTR

Vesair che nus sguazzain vivondas vesain nus probablamain cunzunt a chasa. Ils tegnairchasas e la gastronomia chaschunan ensemen la gronda part dal sfarlattim da vivondas. L’autra part va a perder avant, tranter l’er dal pur ed il charret da cumpras.

Foodwaste Lebensmittelverschwendung
Legenda: Funtauna: Uffizi federal d'ambient 2019 RTR

Tge è foodwaste ?

Avrir la box Serrar la box

Foodwaste vuless dir translatà sfarlattim da vivondas, e succeda sche mangiativas ch’èn vegnidas producidas per il consum da l’uman van a perder u vegnan bittadas davent sin lur viadi tranter l’er ed il plat. Foodwaste datti sin tut ils stgalims da la producziun da victualias. Per exempel en l’agricultura perquai che las victualias n’èn betg adattadas per la vendita sin fundament da pretensiuns normalas. En l’ustaria cura ch’i vegn dismess restanzas da plats, u en las chasadas sche nus na bavain per exempel betg pli il davos sitg en la buttiglia.

Cifras en connex cun il sfarlattim da vivondas cuntegnan per regla mo perditas evitablas. Parts nunmangiablas sco lavadiras, oss ubain fundagl na quintan per regla betg tar foodwaste. Sch’ins spaletscha dentant ina rischmelna malgrà che quai na faschess betg da basegns, quinti sco sfarlattim.

Sfarlattim da nutriment en l’agricultura

Cumenzain là nua che la basa da noss products naschan, en l’agricultura. Là capita il foodwaste cunzunt tar products frestgs. Ils motivs principals èn:

  • Surproducziun – per exempel sche l’aura è stada meglra che spetgà ed uschia è creschi dapli.
  • Motivs tecnics – ina part dals products resta enavos sin l’er perquai che las maschinas n’èn betg bunas da racoltar.
  • Normas – la branscha e la clientella han pretensiuns co ils products avessan d’esser. Per exempel rischmelnas gistas e betg tortas.

Rolf Hug, il manader dal manaschi puril dal Plantahof a Landquart e Claudio Beretta, il president da l’uniun Foodwaste.ch piglian per nus sut la marella ils differents aspects.

audio
Foodwaste: Gia en l’agricultura pon ins far insatge
ord Actualitad dals 18.04.2023. Maletg: Keystone
laschar ir. Durada: 5 minutas 9 Secundas.
Food Save Graubünden Food Waste Lebensmittelverschwendung Gastronomie United Against Waste
Legenda: Rolf Hug dal Plantahof (sanester) e Claudio Beretta da Foodwaste.ch. RTR/MAD

Sfarlattim da nutriment en l'elavuraziun 

La proxima staziun tranter l'er ed il plat è l'elavuraziun. Là capitan 35% dal sfarlattim da nutriment. En spezial perquai che betg tut ils products secundars, sco per exempel ils dadens tar la branscha da charn, vegnan nizzegiads.  

Il mazler e manader da fatschenta da la mazlaria Bonolini a Glion, Eros Bonolini dat in'invista en ses mintgadi e sia tenuta da duvrar tut d’in animal cun excepziun da l’ossa.

audio
Foodwaste: Il mazler po avair quità da la charn
ord Actualitad dals 18.04.2023. Maletg: Keystone
laschar ir. Durada: 3 minutas 29 Secundas.
Food Save Graubünden Food Waste Lebensmittelverschwendung Gastronomie United Against Waste
Legenda: Eros Bonolini da la mazlaria Bonolini a Glion. RTR

Sfarlattim da nutriment en la gastronomia grischuna

Da curt ha il chantun Grischun lantschà il project «Food Save Grischun» che vuless far frunt al sfarlattim da nutriment en la branscha da gastronomia. Sco la situaziun da foodwaste sa preschenta actualmain en ustarias grischunas, mussan ils exempels da l'ustaria Greina a Rabius e da la Stiva Veglia a Schnaus sco era ina retschertga tar gastronomas e gastronoms da Gastro Grischun.

audio
Foodwaste: En l’ustaria sto il gastronom era patratgar vi dal giast
ord Actualitad dals 18.04.2023. Maletg: Keystone
laschar ir. Durada: 5 minutas 4 Secundas.

Per sensibilisar futuras cuschinieras e futurs cuschiniers d'evitar sfarlattim da nutriment vegn il tema foodwaste gia tractà durant l'emprendissadi. L'instructur da curs ordaifer il manaschi, Riccardo Wolf, declera co la tematica vegn intermediada. En ils curs vai per l'ina per la basa dal cuschinar, sco per exempel per la grondezza dals quadrigls da legums dentant er per sensibilisar las emprendistas ed ils emprendists. Far attent ch'i ha in effect sch'els bittan adina puspè davent er mo pitschnas quantitads, saja quai economicamain u ecologicamain.

L'emprendist d'ozendi sa tge che stat davostiers; tge ch'i dovra per producir in kilo truffels, tge ch'i vul dir sch'ins bitta la mesadad da quel. Nossa finamira è ch'els san tge ch'els bittassan en daners e tge en mangiativas – dentant er ch'els san tge ch'els pon far ordlonder per evitar il foodwaste.
Autur: Riccardo Wolf instructur da curs

Per il cuschinier ch'ha gia manà in'atgna ustaria ed ha er gia cuschinà per ina chasa da tgira èsi dentant er impurtant, da mussar als giuvens ch'igl è impurtant da guardar sin regiunalitad e stagiunalitad. E gist tar charn èsi per el er impurtant da duvrar tant sco pussaivel da l'animal, quai per evitar foodwaste e lungs viadis che na fissan en sasez betg necessaris. La finala dependia quai dentant er da la clientella, sche quella giavischia spargias il december u empostia adina mo il filet. Lura vegnia quai grev. Dentant tar las emprendistas ed ils emprendists sco er tar la clientella saja la sensibilitad per questa tematica creschida ils davos onns.

Food Save Graubünden Food Waste Lebensmittelverschwendung Gastronomie United Against Waste
Legenda: Andreas Baselgia, possessur e cuschinier da l'ustaria Greina a Rabius (sanester) e Riccardo Wolf, instructur da curs ordaifer il manaschi per cuschinieras e cuschiniers. RTR
audio
Foodwaste: Uss era in tema en la scolaziun da cuschinieras
ord Actualitad dals 18.04.2023. Maletg: Keystone
laschar ir. Durada: 4 minutas 7 Secundas.

Per resumar: Tar il sfarlattim da vivondas datti fitg differents aspects e fassettas. E foodwaste na munta betg adina che mangiativas vegnan sfarlattadas dal tuttafatg. Ma ils exempels mussan era che pajais ritgs sco la Svizra pudessan far anc dapli per salvar nutriment.

Funtauna davart las cifras numnadas: Uffizi federal d'ambient 2019.

RTR actualitad 07:00

Artitgels legids il pli savens