Siglir tar il cuntegn

En memoria (1936-2025) Rudolf Toggenburg è mort

Ils 24 da fanadur 2025 avess el cumplenì ses 89avel di da naschientscha. Quest pass vers ils novanta n'ha Rudolf Toggenburg betg cuntanschì. L'administraziun communala da Laax ha confermà ch'il convischin saja mort ils 15 da zercladur 2025.

Il defunct ha giavischà ni annunzia da mort ni sepultura, sia tschendra duajan ins confidar al glatscher dal Vorab, ha el ordinà. Rudolf Toggenburg ha gì gronda influenza sin il svilup turistic dals onns 60 fin 80 ed igl è inditgà da sa regurdar da questa perditga e persunalitad. Bet mo a «sia» regiun Flem-Laax-Falera, mabain a l'entira Surselva, ha el gidà da fullar via per il progress. Avant 60 onns ha il defunct entschet, sco giuven giurist, a s'engaschar per questa finamira. Attaschà a la tradiziun da famiglia ed a la populaziun è el returnà, suenter il studi da giurisprudenza a Friburg, a Laax. 1965 è el entrà en il biro da Donat Cadruvi a Glion. Quel aveva fundà 1962, ensemen cun Luis Maissen e Walter Gurtner, ina societad ch'ha bajegià l'emprim runal. Da 1968 enfin 2002 ha Rudolf Toggenburg fatg part, sco vicepresident ed actuar, dal cussegl d'administraziun da la societad da Crap Sogn Gion.

Mann sitzt vor einem grossen Porträt.
Legenda: Rudolf Toggenburg (1936-2025), davant in purtret d’in perdavant (Georg de Toggenburg, naschì 1660). FMR

Per il pli davos las culissas

Entras la malsogna 1981 e mort 1983 da Walter Gurtner ha el gì da surpigliar la responsabladad per in manaschi che sa chattava amez il svilup. Per il pli davos las culissas ha el influenzà la strategia a l'ovra turistica. Rudolf Toggenburg ha empunì contacts e contrahà cun uffizis e possessurs da funs. Il giurist è stà mulissier e contrahent en numerusas fatschentas. «Ils iniziants da projects d'immobiglias, firmas da bajegiar, speculants, fiduziaris ed auters commerziants èn vegnì d'ordaifer. Ils da Laax han surlaschà a quels il camp ed èn sa profitads cunzunt da la vendita da terren», ha Rudolf Toggenburg declerà avant onns al redactur da la FMR.

Zwei lächelnde Männer in festlicher Kleidung auf einer Bühne.
Legenda: Rudolf Toggenburg (sen.) cun Reto Gurtner, a chaschun da la festa da 50 onns da la societad, il december 2012. FMR

Il defunct è stà in promotur dal turissem sursilvan. Gl'onn 1972 han ins avert a Glion in biro turistic regiunal sco basa per 14 uniuns da traffic e quatter funicularas. Rudolf Toggenburg ha surpiglià la mainagestiun. «La purschida per l'enviern para da satisfar. Quai che manca è in program pli variant e pli vast per la stad», ha el declerà 1979 en ina intervista per il Calender Romontsch. Il medem mument ha el accentuà: «Il turissem munta tut per l'avegnir da nossa Surselva. Igl è la pitga principala da l'economia, sulettamain quella po far frunt a la depopulaziun e dar a bain inqualin paun e fadia», ha Rudolf Toggenburg tradì sia persvasiun.

Demananza averta

A la vischnanca da Laax ha el servì da 1969 enfin 1971 sco president communal. Igl è stà in temp ch'il vitg puril era en la transfurmaziun. La vocaziun da Rudolf Toggenburg era d'esser activ, da far insatge. Mainsvart ha sia demananza averta, innovativa e spontana limità u frenà las finamiras. Cun inqual chaschun han ses convischins laschà sentir el quai. Per exempel 1971, cura ch'els n'han betg reelegì el sco president communal mabain preferì l'ester Eugen B. Hangartner. In confort per questa trumpada po l'elecziun 1973 sco mitral esser stà. L'uffizi ha el ademplì enfin 1979, enfin 1985 ha el fatg part dal parlament chantunal.

Attaschà a la Foppa ha el servì blers onns al cumin ed a sia populaziun. Durant bainprest 30 onns è Rudolf Toggenburg stà notar dal cumin da la Foppa. Betg mo l'economia e la politica, era la cultura è stada a cor ad el. El era attaschà a teater popular, a musica, cant ed era a sia lingua-mamma. El è stà commember d'onur dal Chor viril da Laax il qual el ha presidià da 1968 enfin 1978.

Artitgels legids il pli savens